On vous presente un conte tchétchène issu de la tradition orale du XIXe sur l’attachement du peuple tchétchène à la terre, leur idéal de fierté et de courage.

Le loup

Il y a très longtemps, en un temps immémorial, un ouragan effroyable se déchaîna sur terre. L’ouragan déracina les arbres, l’eau jaillit de la mer et des fleuves sur la terre sèche, les montagnes s’écroulèrent et un grand malheur arriva.

Tous les êtres vivants, désemparés, couraient par-ci, par-là, disant: «Sauvons-nous!» Il n’yen avait qu’un à ne pas avoir peur de la tempête: le loup; il était assis et lui tenait tête. La tempête lui déchira la peau, le mit en sang, mais ne put faire bouger le robuste animal.

L’ouragan s’apaisa, le soleil étincela. comme si rien ne s’était passé, le calme revint sur la terre. Les animaux se rassemblèrent de nouveau, vinrent près du loup et lui dirent: «Loup, quand le vent arrachait les arbres, quand l’eau couvrait la terre ferme, quand les montagnes s’écroulaient et que tous cherchaient un refuge, toi, pourquoi n’as-tu pas bougé?»

Des gouttes de sang tombaient du corps du loup; il fixa son regard au loin, s’assit fièrement et leur répondit: «La terre que je foule est ma patrie; quel que puisse être le malheur qui s’abatte sur moi, je n’ai nul endroit au monde où aller hors de ma patrie.»

Ces paroles rendirent pensifs les animaux, qui regagnèrent leurs terriers, honteux et silencieux. Le loup resta là où il était, avec son corps mutilé, en lambeaux; il suivit des yeux ceux qui s’en allaient. Il n’avait pas d’autre patrie…

(Philippe Frison et Bernard Outtier, [recueil et traduction], «Le loup et l’ouragan», Contes tchétchènes, Paris: Fayard, 2002, pp. 34-35.)

L’original en tchétchène :

Борз

Дукхе-дукха хьалха, вайна дага а ца йогIучу заман чохь, дуьнен тIехь инзаре ирча мох баьлла хилла. Луьра хьоькхучу мохо дитташ орамашца схьадохуш, генна дIасакхиссира, лаьмнаш дохош, охьахерцийра. Хиш а, хIордаш а деста а дистина, аренашкахула даьржира.

Дуьнен тIехь мел йолу садолу хIума сабIарзделла хьийзара, едда кIелхьараяла гIерташ, дIалачкъа меттиг лоьхуш.

Цхьа борз яра паргIат, и ца кхераелира инзаре нуьцкъала хьоькхучу мохах, и цхьаъ яра цунна дуьхьал яьлларг. ОьгIазе цIогIа детташ, тIера цIока дIасаийзош, цIийш дIатуьссуьйтуш, ницкъ бира мохо барзана. Амма борз меттах ца елира: курра корта хьалаайина, когаш ондца лаьттах чубахийтина, цуьнан ницкъ шен дегIаца дIахудуш, дуьхьало йора цо махана.

Цхьа хан-зама яьлча, цкъа а хIумма а ца хилча санна, мох дIатийра, малх гучубелира, дуьнен тIехь юха а паргIато дIахIоьттира.

Са мел долу хIума а цхьацца гучуйолуш, гул а елла, барзана тIе яхана. Акхароша барзе аьлла:

— Дела дуьхьа, борз, xIapa дерриге а дуьне мохо хьерадаьккхина хьийзаш, дитташ бух дохуш, аренаш дистинчу хиша хьулъеш, лаьмнаш аталуш охьаоьхуш,массо а садолу хIума са дадийна дIалачкъа меттиг лоьхуш хьийзаш, хьо цхьаъ меттах ца елира, и хIун ду?

TIepa цIока мохо ийзийна, асанаш кхозуш, йинчу чоьвнашкара цIийш охьаоьхуш йолу борз курра хиина Iaш яра, генна хьалха а хьоьжуш. Цо, хьала а гIаьттина, иштта жоп делира акхарошна:

— Со тIехь лаьтташ йолу латта — сан даймохк бу, цундела, кхузахь муьлхха а хало тIееъча а, аса цкъа а д1атосур бац и, — аьлла.

Цу дешнаша эхь хетийтина, ойлане а яхана, акхарой дIасаяхара. Чоьвнаш хилла, цIока этIийна, цIийш охьаоьхуш йолу борз шен меттахь йисира, дIайоьлхучу акхарошна тIаьхьа а хьоьжуш. Берзан кхин даймохк бацара… Даймохк цхьаъ бен бац.

Views: 4517