Vatanlarını terk edeli on yıl oldu, ancak geri dönüş güvenli olmadığı için Gürcistan’daki Çeçenler halen korku içerisinde.

Gürcistan’daki Çeçen mülteciler ülkelerinden ayrılmalarının onuncu yılını geride bırakırken, Rusların savaşın bittiği şeklindeki açıklamalarına aldırış etmiyor ve ancak bombalar ile açılan ateşler son bulduğunda vatanlarına döneceklerini söylüyorlar.

Başörtüsü ve uzun eteğiyle geleneksel Çeçen kıyafetleri içerisindeki orta yaşlı Kameta Temirbulatova, Gürcistan’ın ücra noktasındaki Pankisi vadisinde yaşayan Çeçenlerin yoksulluktan ve vatan hasretinden muzdarip olduklarını ifade ediyor. Bunun yanı sıra bölgenin El-Kaide’ye yataklık yaptığı şeklindeki Rus suçlamaları da canlarını sıkıyor.

Vadi, yerel nüfusun büyük bir kısmını teşkil eden etnik Kistlerle akrabalık bağı olan 800 kadar Çeçen’e ev sahipliği yapıyor.

Pankisi’deki mültecilerin büyük çoğunluğu, Rusya’nın Çeçenya’da Ekim 1999’da başlattığı ikinci savaştan sonra kaçarak Kasım ya da Aralık 1999’da ülkesini terk etmek zorunda kalanlardan oluşuyor.

Rus güçleri 1996 yılında Çeçen ayrılıkçılar tarafından kovulduysa da, üç yıl sonra Çeçenya’ya geri döndüler. O dönemde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kafkasya dağları ile Gürcistan’dan ayrılan Çeçenya’nın suç ve şiddet yatağı olduğunu söylemekteydi.

Putin’in askeri güçleri Çeçenya’nın başkenti Grozny’i vahşice bombalamaya başladı ve mahzenlerde saklanan Çeçen sivillerden 7 bin kadarı haftalar sonra kendilerini Gürcistan’a götürecek dağ yollarında buldu.

Pankisi’deki Çeçen mülteciler Çeçenya’dan topluca göç eden on binlerce sığınmacının çok küçük bir yüzdesini oluşturmalarına rağmen, Rusya tarafından bölgenin isyancıların yatağı olduğu şeklindeki ardı arkası kesilmeyen iddiaları nedeniyle gündemden hiç düşmedi.

Bugün büyük kısmı Pankisi Vadisi’nde olmak üzere sadece bin kadarı Gürcistan’da yaşıyor ve eve geri dönmek için halen erken olduğunu düşünüyorlar.

Çeçenya’da Moskova destekli bir yönetim dayatan Rusya, savaşın da sona erdiğini iddia ediyor ama, Çeçenya’da intihar bombalamaları ve silahlı çatışmalar hala düzenli olarak yaşanıyor ve şiddet sarmalı Çeçenya’dan komşu İnguşetya ve Dağıstan’a da yayılıyor.

Temirbulatova, “Eğer bir mülteciyseniz ve anavatanınıza geri dönmüyorsanız, onlar (Moskova destekli Çeçen yönetimi) için bir düşmansınız, çünkü ülkede her şeyin yolunda olduğunu iddia ediyorlar. Ama biz gitmeye korkuyoruz. Tedirginiz. Şu an için her şey istikrar içerisinde değil. Cinayetler ve bombalama olayları yaşanıyor” diyor.

Çeçenya, erkekler için kadınlardan daha tehlikeli olmasına rağmen, dönenlerin büyük kısmı erkekler. Onlar, ailelerinin geri dönüşü için yol yapmaya çalışıyor.

Bir başka mülteci Zhaneta Makalova, “Erkeklerden ziyade kadınlar için daha güvenli. Grozny’de temizlik operasyonları yapıldı. Yaşları küçük olmasına rağmen askerler erkeklerimizi götürdü” diyor.

Pankisi’de işsizlik oranı halen yüksek. Hem Çeçen hem de Kist erkeklerinin büyük bir bölümü vakitlerinin çoğunu vadinin idari merkezi olan Duisi’nin ana caddesi üzerinde sohbet ederek geçiriyor. Gürcistan hükümeti mültecilere aylık yaşam desteği olarak kişi başı 28 Lari (yaklaşık 50 TL) yardım sağlıyor, bu koşullar nedeniyle mültecilerin çoğu şansını başka yerlerde denemeye karar vermiş.

Gürcistan’da kalan Çeçenler, Gürcistan vatandaşlığı alabiliyor; Gürcistan Devlet Başkanı Mikhail Saakashvili geçtiğimiz sonbahar vatandaşlık için yapılan 31 başvurunun yarısından fazlasını onayladı.

Gürcistan Adalet Bakanlığı Kayıt Merkezi’nin sözcüsü Giorgi Meurmeshvili, “On sekizi çifte vatandaşlık elde etti, geri kalanlar için ise şu aşamada hem Gürcistan hem de Rusya vatandaşlığı alamayacakları söylendi” dedi.

Pankisi Vadisi’ndeki Çeçenler sıklıkla Rusya’ya karşı devam eden savaşta yaralanan Çeçen isyancıları tedavi için barındırmakla itham ediliyor. Gürcistan, Ağustos 2002’de yürütülen askeri bir operasyonla bölgedeki militanların temizlendiğini söylüyor; ancak Moskova Çeçen militanların bölgeyi kullanmaya devam ettiğini iddia ediyor.

Ekim 2009’da, Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) Başkanı Alexander Bortnikov, Gürcistan’ın El-Kaide militanlarına yataklık yaptığını söylemişti. Rusya’nın suçlamaları hakkında konuşurken, Çeçen kadınlar gözyaşlarına hakim olamıyor.

Temirbulatova, “Bu konuda çok kaygılıyız, çünkü üzerimizde psikolojik bir baskı oluşturuluyor. Bunlar olmadan dahi duygularımızı zor kontrol ediyoruz, ama onlar bıkmadan tekrar tekrar benzeri açıklamalar yapıyorlar, bu bizim için çok zor” diyor.

Çeçenler on yıllık sürgün hayatlarında ne dillerini ne de adetlerini yitirmemiş. Pek çoğu akıcı şekilde Rusça konuşmasına ve Gürcü dilini konuşmayı öğrenmiş olmasına rağmen, aralarında Çeçence konuşmayı tercih ediyorlar.

Ve çocukların eve dönüş hayalleri devam ediyor.

Yerel bir okulda öğrenci olan 14 yaşındaki Fatima Ozneeva, “Herkes anavatının hasretini çekiyor. Birgün mutlaka ülkeme döneceğim” diyor.

18.12.2009

Lizaveta Zhahanina, The Georgian Times’ın Editör Yardımcısı ve Tiflis merkezli bağımsız bir gazeteci

Kaynak: Savaş ve Barış Haberciliği Enstitüsü (IWPR)