Avar dilinde Botlikh orduların durdurulduğu yer anlamına gelir. Kremlin’in girişimiyle Dağıstan Dağlarının bu küçük köyü ve 10.397 etnik Avar’ ın yurdu Rusya’ nın güney sınırlarının anahtar askeri istihkamı haline dönüştürüldü.

Başkan Putin 6 Ocak 2008′ de Kremlin’ de düzenlenen konferansta Kafkasya’ ya yaptığı ziyaretin sonuçlarını özetledi. Şubat ayında, Soçi’ de gazetecilerin sorularını cevaplarken son sekiz yıl boyunca Kafkasya’ daki icraatlarını ve problemleri ele aldı. Bu konuşmanın tamamı Kremlin’ in internet sitesinde yayınlandı. (Kremlin.ru, 5 Şubat 2008)

Botlikh sorununu tanımlarken, Putin sosyal ve ekonomik sorunlardan ve işsizlikten bahsedip, Botlikh’ teki güvenlik probleminin düzelmekte olduğunu söyledi. “Botlikh’ e ilk ziyaretim 1999 yılındaydı. Askeri yetkililerle konuşuyordum… ve dağlarda çatışmalar devam ediyordu.. Silah seslerini işitebiliyordum. Bugün, durum çok farklı.. (Kremlin.ru, 5 Şubat)”. Putin, güney sınırlarına eşi görülmemiş bir şekilde takviye güçler yerleştirilmesini, “devlet sınırlarının tamamen yeni bir altyapı ile donatılarak, 119 yeni tesisin ve en son teknolojiyle donatılmış 72 yeni karakolun kurulduğunu” söyleyerek, başarılarından biri olarak zikretti.

Başkan Putin’ in Kafkasya’ daki ana sorunlar arasında güvenlikten bahsetmemesi gerçeğine karşın, Putin Kafkasya’ ya yaptığı ziyaretinin ana amacının stratejik askeri hedeflerin çözümünü temin etmek olduğunu söyledi. “Dün söylediğim şey görevin ikinci aşaması- devlet sınırlarının birliklerle kapatılması (güvenliğinin sağlanması)”. Bununla birlikte, Putin’ in açıkladığı gibi, İçişleri Bakanlığı’ nın dağ tugayları sadece sınırların korunması-kapatılması için birlik sağlamayacak ayrıca isyancı haydut grupların üyelerinden (Kafkasya Özgürlük Savaşçıları) hayatta kalmayı başaranlara karşı savaşta yer alacak, bu Başkan Putin’ e göre terörizmle savaşta çok önemli bir adım. (Kremlin.ru, 5 Şubat)

Putin’ in kendi Kafkasya ziyaretinin sonuçlarıyla ilgili yorumlarının yanında, Putin ağır askeri ekipmanların taşınması için Botlikh’ e yüksek teknolojiyle yeni bir oto yol inşa edilmesi talimatını vermesi medyanın ilgisini çekti. (Skavkaz.rfn.ru, 5 Şubat) Bu son derece pahalı projeyle ilgili merak uyandıran şey sadece Rus birliklerin dağlarda yerleşmesi ihtiyaçlarına hizmet etmeyeceği ayrıca Rusya ve Gürcistan’ ı bağlayan, Dağıstan’ ın Tsumadi bölgesine sınır olan Transkafkasya otoyoluna bir yedek sağlayacağıdır. Gürcistan’ a uzanacak yeni yol Tsumadi ve Botlikh bölgeleri karşısında 130 km uzanacak ve inşaat 3 milyar rubleye mal olacak. İnşaatın 2010′ da bitirilmesi planlanıyor.

Botlikh’ e bir Rus askeri üssünün kurulması kararı Şamil Basayev’ in 1999′ da Dağıstan’ a saldırısı sonrası alındı. Daha sonra köy Kremlin tarafından stratejik savunma alanı olarak tanımlandı. İnşaat 2005′ de başladı ancak yerel halkın projeye olan muhalefeti nedeniyle çeşitli kereler durdu. Köylüler inşaat halindeki tesisler yıkılıncaya kadar protestolarına devam etti. Resmi yetkililer ve yerel halk arasında uzlaşılan anlaşmanın içeriği hiçbir zaman kamuoyuna açıklanmadı, ancak, Botlikh askeri üssünün inşası için ayrılan bütçe 15 Milyar Rubleye (600 Milyon Dolardan fazla) çıkartıldı, önceki bütçe 7.5 Milyar Rubleydi (300 Milyon Dolardan fazla). 2005′ in sonuna doğru ve 2007 Mayıs’ ında Dağıstan medyası Botlikh’ te köyde yaşayan çoğunlukta olan Avarlarla, Botlikh etnik azınlık arasında sürtüşmeler olduğunu rapor etti. Her iki vakada da ateşli silahlar kullanıldı ve bazı zayiatlarla sonuçlandı. Southru.info haber ajansına göre kavgayı tetikleyen şey Botlikh’ te inşa edilen Rus askeri üssü hakkındaki farklı fikirlerin olması.

Ayrıca Botlikh’ in yerli nüfusuyla köyde konuşlanan paralı askerler arasında da bazı anlaşmazlıklar oldu. Sıradan bir tartışma şiddeti tetikledi fakat ağır askeri ekipmanların konuşlanmasına ve yerel halka karşı ceza davalarının açılması noktasına çıkıncaya kadar durum kızıştı.

Rusya’ nın güney sınırlarını güçlendiren Botlikh askeri karakolunun kendisini zorunlu olarak düşman bölgesi içinde kilitlenmiş askeri bir üs konumunda bulacağını tahmin etmek zaten kolay. Putin’ in Gürcistan’ a bağlanacak yedek yeni bir otoyol inşa etmesi kararı iç ve uluslararası ilgide yarattı. Gürcistan’ ın Rusya ile ilişkileri en ılıman düzeyde, haber memnuniyetle karşılandı, ilişkilerin gelişmesinde bir göstergesi olan ve Moskova’ nın da yapıcı bir diyaloğa başlamasının sinyali olan yedek otoyol inşaatı projesini Gürcü hükümeti takdirle karşıladı. (RFE/RL Newsline, 7 Şubat 2008)

Birkaç gözlem, bununla birlikte, Putin’ in Botlikh-Gürcistan projesini farklı bir yere koyuyor. Dağıstan içinden Gürcistan’ a bir otoyol güzergahı yapmak Rusya’ nın Kuzey Kafkasya’ da kontrolünü kaybetmesi durumunda yedek bir haberleşme koridoru yaratmayı amaçlıyor. Rusya ve Gürcistan şu anda Roki Tüneli’ nden devam edip Güney Osetya içinden geçen ve resmi olarak bloke halde bulunan Transkafkasya otoyolu ve Gürcü Askeri Yolu ile bağlanıyor. Resmi sınır noktası Gürcistan Askeri Yolunun Kuzey Osetya’ daki Yukarı Lars köyü.

Her iki yolda Güney Osetya davasını açık bir şekilde destekleyen Kuzey Osetya’ ya geçerken coğrafi ve politik hassasiyetlerin sıkıntısını çekiyor. Anlaşmazlık alevlendiğinde Gürcistan ve Yerevan’ ı bağlayan yol bloke edilebilecek, bu da Rusya ve Transkafkasya devletleri arasında araç trafiğinin süresiz olarak durdurulabileceği anlamına geliyor. Belki de bu Şamil Basayev’ in 2004 yılındaki korkunç terör hareketi için Gürcü Askeri Yolunun çıktığı, Kuzey Osetya kasabası Beslan’ ı seçtiğinin nedenlerinden biriydi.

Coğrafi noksanlara bir ek İnguşetya, şu anda Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinden en az istikrarlı olanı, Tiflis’ e giden yola komşu bir yerde bulunuyor. İnguşetya’ da olan şeyler çözüldüğünde otoyol tekrar felç olma riskiyle karşılaşacak.

Yeni bir proje olarak, Botlikh seçeneği bazı avantajlar sunuyor. Mahaçkale’ den Gürcü sınırı boyunca Tsumadi Bölgesi’ ne uzanan bölümün 130 km. ayrılması bir yana ve Rusya ve Transkafkasya arasındaki bağlantıya bir alternatif olarak bakıldığında, coğrafi seçenek önemli derecede genişliyor. Yeni otoyol Karadeniz limanları (Novorosski, Adler, Soçi), Krasnodar ve/veya Rostov-on-Don içinden Budyonnovsk (Şamil Basayev’ in sahnelediği diğer bir eylem yüzünden pekiyi anılmayan) ve Neftemusk’ tan doğrudan Kızılyar ve Mahaçkale arasında yedek bir bağlantı olacak. Bu güzergahın avantajı Dağıstan dışında Kuzey Kafkasya’ nın bütün sorunlu bölgelerinin dışında yer alacak olması ve Krasnodar ve Stavropol Kray’ ın istikrarlı bölgeleri içinden geçmesi. İkincisi Savunma Bakanlığı mekanize birlikleri ve hava birlikleri kaynaklarının yoğunlaştığı Kuzey Kafkasya’ daki askeri hazırlanma alanını devam ettirmesi. Putin’ in yolunun Botlikhten Rusya içine doğru güzergahını takip edeceğini varsayarsak, projenin Gürcistan’ a yönelik açık bir diplomatik jestten daha ziyade daha mantıklı ve gerçekçi amacı olduğunu görürüz.

Fatima Tlisova

Bu makale, Amerika Birleşik Devletleri’ nde faaliyet gösteren Jamestown Vakfı’ nın 14 Şubat 2008 tarihli Çeçenya Haftalığı’ nda Fatima Tlisova imzasıyla yayınlanmış olup, Kafkasya Forumu tarafından Türkçe’ ye tercüme edilmiştir.

Waynakh.com olarak, Shamil Basaev hakkında makalede kullanılan sözcükleri tasvip etmiyor, Shamil Basaev’ in Çeçen Cumhuriyeti İchkeria Devlet Başkanı Yardımcılığı görevi yapmış, İchkeria Silahlı Kuvvetleri Komutanları’ ndan birisi olduğunu hatırlatıyor ve tüm hareketlerini Çeçen halkının meşru müdafaası kapsamında değerlendiriyoruz. Ayrıca, yazarın makalesinde kullandığı “isyancı gruplar” ifadesine katılmıyor, bu grupları vatanlarının özgürlüğü için mücadele eden Kafkasya Özgürlük Savaşçıları olarak tanımlıyoruz.