Çeçen Cumhuriyeti İçkerya II.Devlet Başkanı Zelimkhan Yandarbiyev’ i şehadetinin beşinci yıldönümünde rahmetle anıyoruz.

Zelimkhan Yandarbiyev Kimdir?

Zelimkhan Abdumuslimovich Yandarbiyev, 12 Eylül 1952 tarihinde Kazakistan’ da sürgünde dünyaya geldi. 23 Şubat 1944′ te Stalin tarafından topluca sürgüne gönderilen Çeçen halkının, 1957 yılında Krushchev yönetiminde vatanına dönmesine izin verilmesiyle Yandarbiyev ailesi Çeçenya’ ya dönerek Eski Atagi Aulu’ na yerleşti. Böylelikle, Zelimkhan anavatanına ilk kez altı yaşında ayak basmış oldu.

İlköğretimini Atagi Aulu’ nda tamamlayan Yandarbiyev, pek çok Çeçen gibi 1969 yılında Orta Asya’ ya giderek inşaat işlerinde çalıştı. Bir süre sonra Çeçeya’ ya dönen Yandarbiyev, 1981 yılında Gozny Teknik Üniversitesi Filoloji Fakültesi’ nden mezun oldu ve Moskova’ da bir “Edebiyat Enstitüsü”nde eğitim almaya başladı. 1989 yılında Mikhael Gorbachev yönetimindeki SSCB’ de kurulan Çeçen İnguş Yazarlar Birliği’ nin bir üyesi oldu, aynı yıl “Bart” (Birlik) ismini taşıyan siyasi oluşumun kuruluşunda yer alarak liderliğini yaptı. 1990 yılında Edebiyat Enstitüsü’ nden mezun olarak Çeçenya’ ya geri döndü. Çeçen İnguş Devlet Basım ve Yayınevi’ nde çalışmaya başladı, “Gökkuşağı” (Stiela’ ad) isimli çocuk dergisinde redaktörlük yaptı. Çeçen İnguş Yazarlar Birliği’ nin yayını olan “Orga” isimli dergide şiirleri,öyküleri ve çevirileri yayınlandı.

Malika Yandarbiyeva ile evli olan Zelimkhan Yandarbiyev’ in 1990 yılında Daud adını verdikleri oğlu dünyaya geldi.

Yandarbiyev, Mayıs 1990′ da, bağımsızlık yanlısı ilk siyasi parti olan Vaynakh Demokrat Partisi’ nin kuruluşunda yer alarak lideri oldu. Sovyet dönemi liderliğine son veren Çeçen Ulusal Kongresi’ nde, Kasım 1990′ da Kongre Başkanı Cohar Dudaev tarafından Başkan Yardımcısı olarak görevlendirildi. 27 Ekim 1991 tarihinde yapılan yeni cumhuriyetin ilk seçimlerine katılarak milletvekili seçildi. Çeçen İnguş Cumhuriyeti’ ni Çeçen Cumhuriyeti İchkeria ve İnguşetya Cumhuriyeti olarak ikiye ayıran anlaşmayı İnguş liderler ve Cohar Dudaev ile birlikte imzaladı. 1993 yılında kadar Çeçen Cumhuriyeti İchkeria Parlamentosu’ nda Medya Komitesi Başkanı olarak görev yaptı. 1993 yılında Cohar Dudaev tarafından Devlet Başkanı Yardımcısı olarak atandı. 21 Nisan 1996′ da Çeçen Cumhuriyeti İchkeria I.Devlet Başkanı Cohar Dudaev’ in şehit olmasının ardından İchkeria Anayasası gereği II.Devlet Başkanı olarak görev yapmaya başladı.

1994-1996 yılları arasında Rus ordusunun Çeçenya’ yı I.İşgali döneminde askeri operasyonlarda çok fazla yer almadı. Bu dönemde Çeçen halkının bağımsızlık mücadelesi üzerine makaleler ve kitaplar yazdı. 27 Mayıs 1996′ da başkanlığını yaptığı Çeçen delegasyonu ile I.Rus İşgali’ ni sona erdirecek Khasavyurt Anlaşması öncesi, savaş suçluları Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin ve Başbakan Viktor Chernomyrdin ile görüştü. Görüşme sırasında bağımsız Çeçen devletini temsil ettiğini vurgulayarak, Boris Yeltsin’ in oturum başkanı gibi toplantı masasının başında oturmasını kabul etmeyerek karşılıklı oturmaya zorladı. Rusları bu sert ve kararlı tavrı ile şaşkına çevirdi ve ancak karşılıklı olarak masada yerlerini aldıktan sonra Ateşkes Anlaşması’ nı imzaladı. Başkent Grozny’ nin işgal güçlerinin elinden geri alınması ve Khasavyurt Anlaşması’ nın ardından Rus işgal güçlerinin Çeçen topraklarını terk etmesinden sonra, Çeçen Cumhuriyeti İchkeria’ da yapılan II. yasal Devlet Başkanlığı ve Parlamento seçimlerinde Devlet Başkanlığı için aday oldu. Aslan Maskhadov’ un Devlet Başkanı olarak seçildiği bu seçimlerde, %10 oranında bir oy aldı.

1999 yılında Çeçen Cumhuriyeti İchkeria topraklarının Rusya Federasyonu tarafından ikinci kez işgalinin ardından İchkeria III. Devlet Başkanı Aslan Maskhadov tarafından müslüman ülkelerin desteğini elde edebilmek amacıyla yurtdışına özel bir görevle gönderildi. Afganistan’ ın başkenti Kabil’ de bir Konsolosluk kurdu. Buradan Katar’ a geçerek çalışmalarını sürdürdü. 2003 yılında Birleşmiş Milletler tarafından El-Kaide ile İlişkili Teröristler Listesi’ ne isminin eklenmesinin ardından Katar’ dan ayrılamadı. 13 Şubat 2004 Cuma günü, Katar’ ın başkenti Doha’ da Cuma Namazı’ nı kıldıktan sonra aracıyla evine döndüğü sırada önceden aracına yerleştirilen uzaktan kumandalı bombanın patlatılması ile ciddi şekilde yaralandı  ve hastahaneye kaldırıldı. Aynı gün hastahanede şehit oldu. Yandarbiyev ile birlikte araçta yer alan iki koruması da şehit olurken, oğlu Daud’ da ciddi şekilde yaralandı ve hastahanede tedaviye alındı.

Bombalı saldırının ardından çalışmalara başlayan Katar Polisi, 19 Şubat 2004 tarihinde Rusya Federasyonu Katar Konsolosluğu villasında cinayeti gerçekleştirdikleri gerekçesi ile 3 Rus vatandaşını gözaltına aldı. Gözaltına alınanlardan birisi, Rusya Federasyonu Katar Konsolosluğu I.Sekreteri Aleksandr Fetisov, diğer ikisi ise Rus Gizli Servisi ajanları olan Anatoly Yablochkov (Belashkov olarakta biliniyor) ile Vasily Pugachov (zaman zaman kimi kaynaklarda Bogachyov olarak yer alıyor)’ du. Diplomatik pasaporta sahip olduğu için Fetisov hemen serbest bırakılırken, cinayet ve silah kaçakçılığı ile suçlanan diğer iki isim Rusya Federasyonu ile yapılan anlaşmanın ardından 28 Şubat’ ta Katarlı güreşçilerin Moskova’ da tutuklanması, tutuklanan ajanların duruşmasının halka kapalı olarak yapılması ve Rus ajanların işkenceye tabi tutuldukları iddialarının Rus yetkililer tarafından dile getirilmeye başlanması gibi nedenlerden ötürü ajanların 23 Aralık 2004′ te Rus yetkililere teslim edilmesine karar verildi ve Ocak 2005′ te Moskova’ ya gönderildiler. Oysa, Katar Mahkemesi’ nde görülen davada sanıklar ilginç bir şekilde savaş suçlusu Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’ in Leningrad Devlet Üniversitesi’ nden bir arkadaşı olan Nikolai Yegerov tarafından kurulan bir   hukuk ofisince temsil edilmişler, sanıklar Zelimkhan Yandarbiyev’ i öldürmek üzere bizzat Rusya Federasyonu Savunma Bakanı Sergey Ivanov’ dan emir aldıklarını itiraf etmişler ve 30 Haziran 2004′ de de ömür boyu hapis cezasına çarptırılmışlardı. Moskova’ da birer kahraman gibi karşılanan Rus ajanlar, kapatıldıkları hapishaneden yine Ocak 2005′ te kaçırıldılar. Rus yetkililer Şubat 2005′ te ajanların hapishanede olmadığını kabul etti.