Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 11 Şubat 2010 Perşembe günü oturumunda, Çeçenya’da Rus işgal güçleri tarafından kaçırılan ikisi eski Çeçen mücahitlerden olan üç Çeçen için Rusya’yı suçlu bularak toplamda 200 bin Euro tazminat ödemeye mahkum etti.

Mahkemenin bugün sabah oturumunda ele aldığı ilk dava Guluyeva ve Diğerleri ile Rusya Federasyonu arasındaki 1675/07 numaralı dosyaydı. AİHM’nin kayıtlarına göre, 1967 doğumlu Ramzan Guluyev Çeçenya’nın başkenti Grozny’nin Staropromyslovskiy bölgesinde bulunan Mariupolskaya Caddesi’deki 1 numaralı evde ailesi ile birlikte ikamet ediyordu. 2002 yılında 12 Temmuz günü saat 22.00 sularında tüm aile bireyleri evdeyken yıkık komşu evinin bahçesinden iki el silah sesi duyuldu. Ramzan Guluyev dışarı çıkıp etrafı kontrol ettiyse de olağandışı herhangi bir şeye rastlamadı ve eve geri döndü. 13 Temmuz 2002’de saat sabah 2.00 sularında Ramzan’ın 1942 doğumlu annesi Nuri Guluyeva duyduğu sesler üzerine uyandı. Camdan dışarı baktığında bir grup askeri üniformalı ve silahlı asleri bahçelerinde gördü. Askerler Ramzan Guluyev’in uyuduğu evin kapısını kırıp içeriye girdiler. Olayı gören anne Nuri Guluyeva’nın attığı çığlık ile kızları Raisa ve Roza Guluyeva’da uyandı. Üç bayan kaldıkları evden dışarı çıkmaya çalıştıysa da kapı engellenmişti. Birkaç dakika sonra kapı açıldı ve alkol kokan iki silahlı adam içeriye daldı. Silahlı adamların maskeleri yoktu, aksansız Rusça konuşuyorlardı ve Slavik görünümlülerdi. Küfürler yağdıran ve bağıran iki silahlı Rus askeri anne ve kızlarına sessizce içeride oturmalarını emretti. Ramzan’ın kızkardeşi Raisa Guluyeva farkettirmeden bahçeye çıktı ve Ramzan’ın kaldığı eve doğru yöneldi. Evden çığlıklar geliyordu. Rus askerleri Raisa’nın bahçede olduğunu fark edince onu yakaladılar. Raisa askerlere ne istediklerini sorunca, Rus yanlısı Çeçen yönetiminin polisinden bir telefon aldıklarını kontrollerini bitirdikten sonra Ramzan’ı da bırakıp oradan ayrılacakları şeklinde yanıt aldı. Cevabın ardından da silahlarının dipçiğiyle Raisa’ya vurdular. Anne Nuri Guluyeva ve kızı Roza, Raisa’yı Rus askerlerinin ellerinden kurtarmak için bahçeye fırladı. Ama Rus askerleri onlara da vurdu. Göğüs kanseri olan Nuri Guluyeva aldığı darbelerle bayıldı ve kendisine geldiğinde Rus askerlerinin oğlu Ramzan Guluyev’i bahçenin dışına çıkardıklarını gördü. 20-25 kişilik askeri üniformalı ve silahlı askerlerin ikisi dışında hiçbirisinde maske yoktu. Rus askerleri Ramzan’ı caddedeki birkaç UAZ marka araçtan birisine bindirerek oradan uzaklaştı. AİHM’ye başvuruda bulunan kurban Ramzan’ın annesi araçlardan bazılarının plakaları dahi olmadığını belirtti. Yaşananlar ayrıca olaylarının bir bölümüne şahitlik eden Guluyevlerin komşusu V.Y ve ailesi tarafından da doğrulandı. Aile olayın yaşandığı 13 Temmuz 2002 tarihinden itibaren Rus makamlarına çok sayıda başvuruda bulunduysa da herhangi bir netice elde edemedi. Ramzan Guluyev’in akıbeti halen bilinmiyor.

Bugün Çeçenya ile ilgili AİHM’de görülen ikinci dava Dubayev ve Bersnukayeva ile Rusya Federasyonu arasındaki 30613/05 numarayla takip edilen dosyaydı. Mahkemenin kayıtlarına göre, 1982 doğumlu Islam Dubayev ve 1983 doğumlu Roman (Zelimkhan) Bersnukayev vatanlarının bağımsızlığı için Rusya’ya karşı mücadele etmek amacıyla Aralık 1999’da Çeçenya’nın Urus-Martan bölgesindeki Çeçen mücahitlere katıldı. 13 Mart 2000 tarihinde Martan-Chu Köyü’nden dağlara gitmeye çalışan A, P ve M isimli üç Çeçen mücahit bir Rus kontrol noktasında 245 numaralı “Batı (Zapad)” adlı Rus Federal Güçleri Grubu’na yakalandı. Rus askerlere ulusal hainlerden bir grup yardım ediyordu. İşgalci askerler bu üç Çeçen mücahide teslim olmayı kabul etmeleri halinde Rusya Federasyonu Duma Meclisi tarafından çıkarılan aftan yararlanabileceklerini anlattı. Bu üç Çeçen, mücahitlerden olduklarını itiraf etti ve işgalci güçler tarafından sorgulanmaya alındı. Sorgulama sırasında dağlardaki Çeçenlerin yerlerini söylediler. Sorgulamanın ardından serbest bırakılmayı ümit eden bu üç Çeçen bilinmeyen bir yere götürüldü ve akıbetlerinin ne olduğu asla öğrenilemedi. Teslim olan Çeçenlerden elde ettikleri bilgilerle dağlara çıkan Martan-Chu’daki Rus işgalcilerden ikisi buldukları Çeçen mücahitlere af programını anlattılar ve ayrıca 14 Mart 2000 günü saat 15.00’e kadar teslim olmazlarsa bulundukları dağlık alanın havadan ve karadan bombalanacağını söylediler. Islam Dubayev ve Roman (Zelimkhan) Bersnukayev’in de aralarında olduğu on Çeçen genç teslim olmaya karar vererek 245 numaralı “Batı (Zapad)” adlı Rus Federal Güçleri Grubu’nun kontrol noktasına gitti. Teslim olanlara önce yemek veren işgal güçleri yaklaşık 25 dakika sonra gençlerin ellerini kelepçeledi, URAL marka bir kamyona bindirdi ve onları 245 numaralı birliğin ana üssüne götürdü. 17 Mart 2000 tarihinde Rus işgalcilerin Urus-Martan bölgesi askeri kumandanı Tümgeneral N. ve FSB (Federal Güvenlik Servisi)’nin Urus-Martan bölgesi departmanı başkanı Albay F. birlikte imzaladıkları iki belgede Islam Dubayev ve Roman (Zelimkhan) Bersnukayev’in gönüllü olarak dağdan indiğini, silahlarını ve cephanelerini teslim ettiklerini belirterek af prosedürünün başlattıklarını ve gençleri serbest bıraktıklarını duyurdu. Ancak o tarihten itibaren her iki gençten de haber alınamadı.  Ailelerinin teslim olan iki genci bulmaya yönelik hiçbir çabası sonuç vermedi.

Rusya Federasyonu, birinci dava ile ilgili olarak AİHM’ye olay günü Çeçenya’daki birliklerinin özel bir operasyon yürüttüklerine dair hiçbir bilgi olmadığını iddia etti. İkinci dava ile ilgili olarak ise Islam Dubayev ve Roman (Zelimkhan) Bersnukayev’in serbest bırakıldığını ancak dağlara geri döndüklerini ileri sürdü.

AİHM görgü tanıklarının ifadeleri ve mevcut deliller ışığında her iki davada da kurbanların Rus işgal güçlerince kaçırıldığına kanaat getirdi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi.

AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 41. (Hakkaniyete Uygun Tatmin Hakkı) maddesi ışığında:

“Guluyeva ve Diğerleri ve Rusya Federasyonu” arasındaki davada Rusya Federasyonu’nun kurbanın annesine 10.800 Euro maddi tazminat; kurbanın annesi ve iki kız kardeşine eşit olarak paylaştırılmak üzere 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine ve ayrıca 1.650 Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetti.

“Dubayev ve Bersnukayeva ile Rusya Federasyonu” arasındaki davada Rusya Federasyonu’nun Islam Dubayev’in babasına 60 bin Euro ve Roman Bersnukayev’in annesine 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine; ve ayrıca 639 Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetti.

AİHM’nin verdiği bu kararlar ile Rusya Federasyonu toplamda 198.089 Euro ödemeye mahkum oldu.