Ocak 2009’da Çeçenya’dan bir sığınmacı Viyana’daki bir süpermarketin önünde vurularak öldürüldü. Şimdi Avusturyalı müfettişlerin söylediğine göre, soruşturma cinayetin ardındaki zanlı olarak [kukla] Çeçen Başkan Ramzan Kadirov’u gösteriyor. Bulgular Avrupa ile Rusya arasındaki ilişkileri zor bir döneme sokabilir.

Umar İsrailov, 13 Ocak 2009 tarihinde öğlen saatlerinde Viyana’nın Leopoldauerstrosse bölgesindeki Eurospor isimli süpermarketten çıktığında hayatının tehlikede olduğunu sezinlemiş olmalı ki hemen elinde tuttuğu ağzına kadar dolu alışveriş poşetini buruşturup dışarıda kendisini bekleyen adamın yüzüne doğru fırlattı.

Sadece birkaç saniye içerisinde, birkaç metre ileride her şey sona erdi. Silahlarını çeken iki adam kaçmaya çalışan İsrailov’un peşinden giderek ona ateş etti. Birkaç el ateşten sonra Umar yere düştü ama adamlar silahlarıyla ateş etmeye devam ettiler. Hatta birisi silahının kabzasıyla yerde yatan Umar’ın kafasına da vurdu.

Avusturya’da sığınma talebinde bulunmuş 27 yaşındaki Çeçen kökenli Rusya vatandaşı Umar İsrailov hastaneye götürülürken yolda hayatını kaybetti.

Güpegündüz kentin merkezinde işlenilen bu cinayet bir öfke dalgasının yayılmasına ve uluslararası kamuoyunun dikkatinin bu olaya yoğunlaşmasına neden oldu. Ve şimdi elde edilen bulgular da Avrupa’nın Rusya ile olan ilişkisini çok ciddi bir biçimde etkileyebilir.

Cinayetin işlenilmesinin üzerinden bir buçuk yıldan daha uzun bir süre geçmişken Viyana’daki İç Güvenlik ve Terörle Mücadele Ofisi soruşturmasını neticelendirdi. Soruşturmanın elde ettiği verilerde, Rusya Federasyonu Başbakanı Vladimir Putin’in müttefiği [kukla] Çeçen Başkan Ramzan Kadirov cinayetin azmettiricilerinden birisi olarak tanımlanıyor, cinayetin Ramzan Kadirov’un bilgisi ve onayı dahilinde işlendiği ortaya konuluyor. İddialar iktidardaki konumunu Moskova’ya borçlu olan bu adamın Avrupa’nın göbeğinde bir cinayet işlenmesi için parayla adam tutmuş olabileceğini düşündürüyor.

Ciddi İnsan Hakları İhlalleri

Soruşturmacılar ağı oldukça geniş tuttu. Soruşturma ekibi güncel suçu incelemenin yanı sıra, “Tehdit Altındaki İnsanlar için Topluluk” tarafından Kadirov aleyhindeki bir şikayeti ve İsrailov’un Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki işkence iddialarını da ele aldı. Viyana’daki “Ludwig Boltzmann İnsan Hakları Enstitüsü”nün yöneticisi Manfred Nowak gibi hukuk müşavirleri bir sonuç alınması istiyor. Nowak, “Kadirov için uluslararası bir tutuklama müzekkeresi çıkarmanın zamanı geldi. Kadirov’un işkence de dahil olmak üzere ciddi insan hakları ihlallerine doğrudan karıştığına dair yeterince kanıtımız var” diyor.

Bu türden geniş kapsamlı soruşturmalar için çeşitli emsaller var. 1986 yılında Berlin’de üç kişinin hayatını kaybettiği La Belle gece kulübünün bombalanması olayında müfettişler saldırının arkasında Libya hükümetinin yer aldığı sonucuna vardı. Bu nedenden ötürü de Libya uluslararası toplumda dışlandı. Diğer taraftan ise, Rusya büyük bir güç ve Avrupa Konseyi’nin bir partneri.

Avusturya hükümeti Moskova ile bir kavgaya tutuşacak mı? sorusuna Viyana merkezli Falter dergisinden Florian Klenk, “Viyanada’ki savcılar Adalet Bakanlığı ile birlikte çalışarak müfettişlerin hazırladığı raporu inceliyor. Kadirov’a karşı yürütülecek yasal süreç daha çok sembolik olsa da, bu esasında yetkililerin dramatik başarısızlıkları için bir tür kefaret olacak” diye cevap veriyor.

Bu trajik cinayetin detayları yüzlerce sayfalık uzunluktaki bir raporda anlatılıyor. Umar İsrailov’un avukatı Nadja Lorenz, “İsrailov’u korumak için yeterince çaba gösterilmedi” diyor. Öte yandan onların yerini sürgün Çeçen topluluğu içerisinde bulmak yetkililer için kolay değildi. Bugün Avusturya’da içlerinde [kukla] Başkan Kadirov’a karşı siyasi direnişin hem demokrat hem de tehlikeli İslamcı üyeleri de dahil olmak üzere yaklaşık 20 Bin Çeçen mülteci yaşıyor. Anavatanları Çeçenya’da bir kargaşa var.

Acımasızlık ve İnsanların Ortadan Kaybolmaları

Sovyetler Birliği’nin çöküşünden bu yana bu Kafkas cumhuriyetindeki iktidar mücadelesi devam ediyor. 33 yaşındaki Ramzan Kadirov 2007 yılından bu yana Çeçenya’nın [kukla] Devlet Başkanı; 2004 yılında suikasta uğrayan babası Akhmad Kadirov’da aynı görevi ifa etmişti. Putin bile genç Kadirov’un göğsünü “görevlerini yerine getirmekteki cesareti ve kahramanlığı” için “Rusya Federasyonu Kahramanı” isimli ülkenin en yüksek madalyasıyla süsledi.

Yıllardır çeşitli insan hakları organizasyonları bu “Kahramanı” zalimlikleriyle suçladı. Bu kuruluşlar Kadirov’u Çeçenya’da insanları kaybolmasından ve çok sayıdaki muhalifinin ortadan kaldırılmasından sorumlu tutuyorlar. Kadirov’un kurbanı oldukları iddia edilen isimler arasında Kadirov’u en sert biçimde eleştirenler de var: 2006 yılında öldürülen gazeteci Anna Politkovskaya ve geçtiğimiz Temmuz ayında kaçırılarak öldürülen insan hakları savunucusu Natalya Estemirova. Dört ay sonra da eski bir direniş komutanı olan [bir başka ulusal hain] Sulim Yamadayev, Dubai’de vurularak öldürüldü.

Kimse bu intikam eylemleriyle Kadirov’un bağlantısını kanıtlayacak verileri ortaya koyamadı. Ancak savcılar nihayet Çeçenya’dan 2004 yılında kaçan Umar İsrailov isimli gizli bir görgü tanığını bulmuşlardı. Umar İsrailov, Kadirov’un komuta ettiği korku saçan güvenlik güçlerinin bir üyesiydi. İsrailov bu güçler içerisinde yer almaya mecbur bırakıldığını iddia etmişti.

İsrailov’un Viyana’da yetkililere yaptığı açıklamalar korkunçtu. Bu açıklamalara İsrailov’un cezai şikayette bulunduğu Viyana’daki Başsavcılık Ofisi’nden ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden ulaşılabilir. 2006 yılında yapılan ilk başvuruda yer alan bilgilere göre, Umar İsrailov 2003 yılında bizzat Kadirov tarafından işkence görmüştü. Takip eden satırlar bu beyandan bir alıntı:

“Spor salonunda Kadirov üzerinde manivela olan bir alet göstererek bu aletin eline yeni geçtiğini ve onu benim üzerimde deneyeceğini söyledi. Kadirov’un kişisel korumaları beni zorla bir egzersiz makinesine oturttu ve kulağıma bir kablo bağladı… Daha sonra Kadirov manivelayı çevirdi ve beni bir elektrik şokuyla vurdu…”

Tamamıyla Daha İnandırıcı

İsrailov’un bacaklarında ve dudağında elektroşoklardan meydana gelen yanık izleri vardı ve bunlar bir adli tıp raporuyla teyit edildi. Adli tıp raporuyla birlikte yaptığı suçlamalar daha inandırıcı bir hal almıştı ve sonuçta açıklamaları Çeçenya’ya ulaştı.

Bu arada Kadirov, Moskova’nın baskısıyla üzerindeki [Çeçenya’daki kukla rejimin] işkence eğilimli Devlet Başkanı imajını silmeye çalışıyordu. Röportajlarında kendisinden tüm Çeçen halkının bir arkadaşı gibi bahsediyor ve sürgün Çeçenlerin geri dönüşünü mutlulukla karşılayacağını ifade ediyordu. Ancak bu davetini “Batı’da onurdan yoksun olarak yaşıyorlar” dedikleri mültecilere yapıyor ve onlara yönelik tehditler eklemeyi de ihmal etmiyordu.

Kadirov düşmanlarını uluslararası arama kararlarının yardımıyla ele geçirmeyi denedi. Moskova’da aralarında Çeçenya’da kaçarken [kukla rejimin] dört başkanlık muhafınızı ve iki ajanı öldürmek itham ettikleri İsrailov’un da bulunduğu terörist kabul ettikleri kişilerin iadeleri için baskı yaptı. Ancak Rusya’dan çıkan tutuklama kararlarının uydurma oldukları kanıtlandı. Batılı ülkeler klişe bir biçimde Rusya’dan gelen iade taleplerini hep reddetti, Avusturya’da İsrailov’un teslimi konusunda Rusya’ya ret yanıtı verdi.

Kadirov, bu engellerin üstesinden gelebilmek ve dik başlı mültecilerin işlerini bitirmek için farklı bir yaklaşım tarzı seçti. Batılı istihbarat yetkililerinin doğruladığı bilgiye göre, Kadirov, “bu itaatsiz mültecileri Çeçenya’ya geri getirmek için büyük çaplı bir kampanya başlattı”.

İstenilen Çeçen mültecilerin isimleri internette yayınlandı. Viyana İç Güvenlik ve Terörle Mücadele Ofisi’ne göre, Grozny’nin diktatörü “yabancı bir ülke için askeri istihbarat servisi” kurdu. Bu girişimin amacı Avrupa’da sığınma talebinde bulunanların yerlerinin tespit edilmesiydi. Görünüşe göre Kadirov gözüne özellikle bir kişiyi kestirmişti: Avusturyalı müfettişlerin raporlarında yazdıkları şekliyle, “Kadirov ve haydutları için bir risk faktörü olan Umar İsrailov”.

Avusturyalı Yetkililerin Koruma Sağlamadaki Başarısızlığı

Kadirov’un hizmetkarları izini sürdükleri “risk faktörünü” Mayıs 2008’de buldular. Kendisini bir işadamı olarak tanıtan Artur Kurmakayev isimli Çeçen, İsrailov ile temasa geçti. Kurmakayev, gasp ve tehdit nedeniyle 2003 ve 2006 yılları arasında Almanya’da hapisteydi, görünen o ki daha ilk görüşmelerinde doğrudan konuya girdi. Avusturyalı müfettişlere göre, İsrailov’a Kadirov’un telefon numarasını veren Kurmakayev, Umar İsrailov’a eğer Kadirov’dan özür diler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki davasını da geri çekerse her şeyin unutulacağını söyledi. Anlaşıldığı kadarıyla, Artur Kurmakayev, ailesini de düşünmesi gerektiğinden bahsederek İsrailov’a bir de tavsiyede bulundu. Takip eden birkaç görüşme daha oldu, Viyana’da bir camide yapıldığı anlaşılan bir görüşmede, her ikisi de silahlı olan İsrailov ve Kurmakayev iddiaya göre birbirlerini tehdit etti. Uygun bir fırsat bulan İsrailov, konuşmalarını kayıt altına aldı. Kayıtta, Kurmakayev doğrudan Kadirov ile görüştüğünü iddia ederek şöyle devam ediyor:

“Onunla konuş. Sınırdışı edilmen için gerekli kağıtlar hazır. Böylesi bir durumda, belki bugün ya da yarın değil ama bir ya da iki ay içerisinde kesinlikle sınırdışı edilmiş olacaksın. Ailen burada kalacak ama sen sınırdışı edileceksin. Ramzan senin FSB’nin (Rus iç istihbarat servisi) eline düşmeni istemiyor. Eğer buradaysam, ben de bunu istemiyorum demektir. Bugün burada telefonla konuşarak ailene ve sevdiklerine bir zarar gelmeden çözüme kavuşturabiliriz…”

Ancak Kurmakayev’in İsrailov’u ikna etmeye yönelik çabaları başarısızlıkla sonuçlandı ve 9 Haziran 2008’de Artur Kurmakayev “işlerin üstesinden gelmesi için” yeni talimatlar aldı. Bu cinayetin işlenmesi için bir talimat mıydı? En azından 10 Haziran tarihinde Viyana’daki yetkililere konuşan Kurmakayev için bu bir cinayet talimatıydı. Aşağıda Kurmakayev’in ifadesinden bazı bölümler yer alıyor:

“Ben, [kukla] Çeçen Devlet Başkanı Ramzan Kadirov için çalışıyorum. Patronum [kukla] Devlet Başkanı’nın sağ kolu… Nisan ayının sonlarında Mayıs ayının başlarında [kukla] Başkan Kadirov’dan Umar İsrailov isimli şahsı bulmam için talimat aldım… ve onu eve götürmek için…. Kadirov’un sağ kolu dün beni aradı… ve sonra beni [kukla] Başkan Kadirov’a bağladı. Kadirov’da bana durumun değiştiğini, İsrailov’a Çeçenya’da artık ihtiyaç kalmadığını söyledi ki benden istenileni yapmalıydım… Ama bu problemle ilgili ne yapmam gerektiğine kendim karar vermiştim… Kanunları ihlal etmek istemiyorum… Ben bir katil değilim…”

Boş Yere

2008 yılının o yaz günlerinde, Avusturyalı yetkililer o ana kadar rutin bir olay gibi davrandıkları konunun hemen ivedi bir konu haline geldiğini fark etmeliydiler. Özellikle İsrailov’un yakın bir arkadaşının yetkililerden koruma talep ettiği bilinirken, Kurmakayev’in açıklamaları alarm zillerini çaldırmalıydı. Ama sonuç çıkmadı.

Durum daha sonra nihayet siyasi bir konu haline geldi, avlanan adamın arkadaşları avcıyı aşağıya indirmeyi denedi. 13 Haziran 2008’de Kadirov aleyhinde suç duyurusunda bulundular. Söylendiğine göre Kadirov, Avrupa Futbol Şampiyonası’nda mücadele eden Rusya’nın iki maçını izlemek üzere Avusturya’ya gelecekti. İsrailov’un avukatı tutuklama istemiyle bir dilekçe hazırladı, ancak bayan avukat bir ofisten diğerine gönderildi. Dilekçesini kimse kabul etmek istemiyordu ve tutuklama emri de çıkartılmadı.

Bunun yerine polis 19 Haziran’da Kurmakayev’i tutukladı. Artur Kurmakayev yer altı yaşamından bahsetti ve yetkililere bazıları Almanya’da olan katıldığı birkaç “görevi” anlattı.

Görüşmenin tutanakları Avusturyalı müfettişler hakkında çok şey söylüyor: “Sinek kaydı traşlı ve temiz elbiselisin. Bunu nasıl açıklayabilirsin?” Temiz görünümlü bir Çeçen Avusturyalı dedektiflerinin hayal gücünün ötesinde bir şeydi. Sonraki gün Kurmakayev’i Moskova’ya giden bir uçağa bindirdiler. Geçtiğimiz günlerde yayınlanan müfettişlerin raporu Kurmakayev’in şimdi muhtemelen ölmüş olduğunu açıklıyor.

Ancak anlaşılan Artur Kurmakayev, Kadirov’un ağındaki tek kişi değildi. Diğerleri aktif kalmaya devam ettiler ve yetkililer İsrailov’u korumak için hiçbir şey yapmadı. 8 Temmuz 2008’de avukatı İsrailov için kişisel güvenlik sağlanmasını talep etti, fakat bu da sağlanmadı. Görünüşe göre o sırada kiralık Çeçen katiller çoktan Umar İsrailov’un yerini tespit etmişti.

Karartılmış Pencere

Fakat İsrailov bile Viyana’da kaç Çeçen mültecinin Kadirov ile bağlantısı olduğunu bilmiyordu. Müfettişler sayısız cep telefonu görüşmesini, cinayet mahallindeki bulguları ve diğer Çeçenlerin ifadelerini inceledi. Bilgilerin çoğu Kadirov’u ve Çeçen mültecilerin Grozny’deki diktatörle görüşmek üzere yaptıkları seyahatleri işaret etti.

Soruşturmaya göre, Viyana’da ikamet eden Otto Kaltenbrunner şeklinde takma isim kullanan bir Çeçen mültecinin cinayetten önce birkaç kez Grozny’e seyahat gerçekleştirdi. Viyana yakınındaki St. Pölten’de Çeçen mültecilerin buluşma yeri olan bir kültür derneğinin ortak kurucusuydu. Müfettişler, gerçekte bu şahsın kültür ve adetlerle ilgisi olmadığına ama “eski dost” Çeçenler hakkında bilgi toplamak için “gizli bir kampanya” yürüttüğüne inanıyor.

Müfettişler, Kaltenbrunner’in “Kadirov ile bağlantıyı sağlayan” ve 13 Ocak’ta işlenilen cinayette “lojistik organizasyonunu” gerçekleştiren kişi olduğunu iddia ediyor. Olay günü, birisi Kaltenbrunner adına kayıtlı siyah camları olan yeşil renkli Volvo ve diğeri kırmızı bir Opel Astra olan iki araç İsrailov’un evine doğru hareket etti. İsrailov, öğle saatlerinde Eurospar süpermarketinden çıktıktan kısa bir süre sonra ölümüne kurşun yağmuruna tutuldu. Yoldan geçen iki kişi, caddede kaçarken halen ellerinde tabancalarını tutan kişileri cep telefonları marifetiyle fotoğrafladı. Kısa bir süre sonra da Volvo’ya bindiler.

Basın İnkarı

Polis, Kaltenbrunner’in yeşil Volvosunu kısa bir süre sonra bulduğunda araçta bulunan plastik bir poşetin içerisindeki “ağız tıkacı ve tek kullanımlık eldivenler” müfettişlerce “kaçırma ve yabancı bir güce hemen teslim” için kullanılma amacı olan aletler olarak tanımlandı. Ajanlar ayrıca Kaltenbrunner’in telefonunun hafızasında onu Kadirov ile kucaklaşırken gösteren birkaç fotoğrafın yer aldığı önemli delil parçalarını buldu. Üç katil zanlısı bugün hala tutuklu. Kaltenbrunner, cinayetle ilgisi olduğu yönündeki tüm iddiaları reddediyor. Öte yandan dosyaya göre, Kadirov, “soruşturma kapsamında sorgulanamadı ama basına verdiği demeçlerde kesinlikle cinayetle bağı olmadığını iddia etti”.

13 Ocak bu dramatik siyasi suç hikayesinin sonu olmadı. İsrailov defnedildi, ama “ölü bir adam” olarak bile hala Kadirov açısından “risk faktörü”. [Rusya’nın hizmetkarı, kukla] Başkan Kadirov için bir tutuklama kararı çıkartılmasa dahi, hiç kuşku yok ki yargılama Grozny’nin hükümdarına yönelik bir mahkemeye dönecek.

23.06.2010

Stefan Berg – Der Spiegel