Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 29 Mart Salı günü sabah oturumunda Rus işgali altındaki Çeçen Cumhuriyeti İçkerya ile ilgili iki ayrı dosyayı ele aldı. Dosyalardan birisi 1999 yılında bir Çeçen köyünün Rus işgalciler tarafından yok edilmesi ve en az beş sivilin hayatını kaybetmesiyle; bir diğeri ise 2002 yılında kaçırılan ve akıbeti halen öğrenilemeyen bir sivil hakkındaydı. Mahkeme heyeti Rusya Federasyonu’nu davacı Çeçenlere toplamda 1.3 milyon Euro tazminat ödemeye mahkum etti.

23445/03 başvuru numarasıyla takip edilen “Esmukhambetov ve Diğerleri ile Rusya Federasyonu” arasındaki davada 27 Çeçen şikayetçi olarak yer aldı. Mahkeme kayıtlarına göre, davacılar olayın meydana geldiği tarihte Çeçen Cumhuriyeti İçkerya ile Rusya Federasyonu’na bağlı Dağıstan Cumhuriyeti sınırında yer alan ve Çeçenya’nın Shelkovsky Bölgesi’nde bulunan Kogi Köyü’nde ikamet etmekteydi. 12 Eylül 1999 tarihinde öğleden sonra saatlerinde, iki Rus savaş uçağı Kogi Köyü’ne füzeleriyle ve makinalı silahlarıyla bir saldırı düzenledi. Hava saldırısı neticesinde 30 ev tamamen ya da kısmen kullanılamaz hale geldi. Davacılardan Bay Esmukhambetov, iki genç oğlunun ve eşinin şarapnel parçalarıyla kollarında hayatlarını kaybetmelerine tanıklık etti. Kogi Köyü sakinlerinin büyük bir kısmı aynı gün Dağıstan’ın Kumli Köyü’ne kaçtı. Saldırıdan bir gün sonra, köy yöneticileri kurbanların bedenleri gömerken ölüm sertifakalarına da “bombardıman” nedeniyle yaşamlarını yitirdiklerini not etti. Kogi Köyü’nün eski sakinleri, bir süre sonra sağlam kalan eşyalarını almak üzere Kumli’den kendi köylerine döndüklerinde, kalan eşyaların da Rus işgal güçlerine bağlı askerlerin sağlam eşyaları kırdığına şahit oldu. Kogi Köyü sakinlerinin büyük bir kısmı köylerine geri dönmedi ve kışı Kumli Köyü’ndeki mülteci kampında geçirdi. Köy sakinlerinin Rus makamlarına konuyu araştırmaları ve zararlarının tazmini için yaptığı başvurular neticesinde çeşitli soruşturmalar açıldıysa da her seferinde bazı bahanelerle soruşturmalar kapatıldı. Dağıstan’da açılan bir dava neticesinde ise, Dağıstan Yüksek Mahkemesi, 2005 yılında verdiği kararda saldırıda hayatını kaybeden kişilerin yakınlarına “500 ile 1500 Euro” arasında değişen tazminatlar ödenmesine hükmetti. Rusya Federasyonu yetkilileri davayla ilgili olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne sundukları savunmada, Kogi Köyü’ne yapılan hava saldırısının yasadışı silahlı güçler tarafından planlanan bir “terörist” saldırıyı engellemek ve “kamu güvenliğini temin” etmek amacı taşıdığını iddia etti. Mahkeme heyeti, tarafların savunmaları, sunulan deliller ve görgü tanıkları beyanlarını dikkate alarak Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İnsanlık dışı ve Kötü Muamele Yasağı), 8. (Ev, Aile ve Özel Yaşama Saygı Hakkı) ve 13.maddesini (Etkin Başvuru Hakkı) ihlal ettiğine kanaat getirdi. Mahkeme sözleşmenin 41.maddesi ışığında, Rusya Federasyonu’nun 27 davacıya “38 bin ile 41 bin Euro” arasında değişen miktarlarda maddi tazminat ödemesine; “10 bin ile 120 bin Euro” arasında değişen manevi tazminat ödemesine; ve ayrıca 9.350 Euro tutarındaki mahkeme masraflarının da Rusya Federasyonu tarafından karşılanmasına hükmetti. Mahkemenin bu kararı neticesinde Rusya Federasyonu, bu dosyada toplamda “1.310.350 Euro” tazminat ödemeye mahkum edilmiş oldu.

29 Mart Salı günü mahkemenin ele aldığı ikinci dava ise 11564/07 başvuru numarasıyla takip edilen “Murtazovy ile Rusya Federasyonu” arasındaki davaydı. Mahkeme kayıtlarına göre, 1952 doğumlu Ayub Murtazov, Çeçen CUmhuriyeti İçkerya’nın Naursky Bölgesi’ndeki Naurskaya Köyü’nde ikamet etmekteydi ve 2000 yılına kadar da köyün idareciliği görevini yerine getirdi. 18 Ekim 2001 tarihinde sabah saat 3.00 sularında Rus işgalci güçlerinin “FSB (Federal Güvenlik Servisi)” birimine bağlı 15-20 kişilik maskeli, silahlı ve askeri üniformalı bir grup aniden kurbanın evine daldı. 5-6 kişi Ayub’u yatağından çıkarıp yere yatırdı ve dövmeye başladı, diğerleri de bu esnada ev içerisinde bir arama gerçekleştirdi ve yanlarında getirdikleri bir kalıbı evin içerisine yerleştirdi. Bir süre sonra FSB ajanları evde patlayıcı bulduklarını iddia ederek Ayub’u Naursky Bölgesi’ndeki bir geçici gözaltı merkezine götürdüler. Bir süre burada tutulduktan sonra ise açılan ceza soruşturması kapatıldı ve Ayub serbest bırakıldı. Ne var ki, 19 Kasım 2002 tarihinde yine sabah saat 3.00 sularında bir grup maskeli, silahlı ve askeri üniformalı grup Ayub’un evine bir kez daha geldi. Evde bir arama gerçekleştirdiler, Ayub’un eşini ve iki genç oğlunu bağlayarak bir odaya kapattılar, ardından da Ayub’u evden alarak oradan uzaklaştılar. O tarihten sonra yakınları bir daha Ayub’tan herhangi bir haber alamadı. Yakınlarının çeşitli makamlara yaptığı başvurulardan herhangi bir netice çıkmadı. Rusya Federasyonu konuyla ilgili soruşturmanın halen devam ettiğini ancak kendilerine bağlı birimlerin olay gecesi herhangi bir göreve çıkmadığını iddia etti. Ancak Ayub’un komşuları olay gecesinde Ayub’un evinin önündeki birkaç zırhlı personel taşıyıcıyı gördüklerini beyan ederek, Ayub’u kaçıran kişilerin Rus işgal güçlerine bağlı olduğunu teyit etti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, tarafların savunmaları ile tanık beyanlarını dikkate alarak Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İnsanlık dışı ve Kötü Muamele Yasağı), 5.(Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine kanaat getirdi. Mahkeme Rusya Federasyonu’nun davacılara “500 ile 3000 bin Euro” arasında değişen maddi tazminat ödemesine; “4 bin ile 40 bin Euro” arasında değişen manevi tazminat ödemesine hükmetti. Mahkeme ayrıca 4.000 Euro tutarındaki mahkeme masraflarının da Rusya Federasyonu tarafından karşılanmasına kanaat getirdi. Bu karar ile Rusya Federasyonu toplamda “68.500 Euro” tazminat ödemeye mahkum edilmdi.