(Doğ. 12 Eylül 1952, Kazakistan -13 Şubat 2004 Cuma, Doha/Katar)

Çeçen-İçkeriya Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı. Kazakistan’da doğdu. Ailesi vatanına dönünce Eski Ataghi auluna yerleşti. İlk okulu da bu köyde okudu. ÇİASSR. Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesini bitirdi.

Moskova’da Maksim Gorki Literatür Enstitüsü’nde iki yıl üst seviyedeki edebiyat kurslarına devam etti, 1990 yılında tamamladı. O hayata, Çeçen-İnguş Devlet Basım ve Yayınevi’nde çalışmaya başlamakla atıldı. Stiela‘ad “Gökkuşağı” adlı çocuk dergisinde redaktörlük yaptı. Çeçen Yazarlar Birliği’nin yayın organı Orga Yıllığında şiirleri, öyküleri ve çevirileri yayımlandı. Aynı birliğin üyesi oldu.

Haziran 1989 yılında Çeçen bağımsızlığının ilk çekirdeği olan Bart teşkilâtını kurdu. 18 Şubat 1990 Vaynåh Demokratik Parti’yi kurdu ve başkanlığına getirildi 27 Ekim 1991 seçimlerine katıldı. Milletvekili olarak parlâmentoya girdi. 1993 yılında Cumhurbaşkanı Yardımcılığına getirildi. Dzhoxar Dudayev’in şehadeti ile birlikte, anayasa gereği Çeçen-İçkerya Cumhuriyeti Devleti’nin Cumhurbaşkanı olarak görevi devraldı.

27 Mayıs 1996 günü Moskova’da Çeçen-Rus Barış Antlaşması’nı imzaladı. 27 Ocak 1997 günü yapılan seçimlerde Cumhurbaşkan adayı oldu ise de kazanamadı. Halk bu seçimlerde Genelkurmay Başkanı Aslan Masxadov’u Devlet Başkanlığına getirdi. Birkaç kere Türkiye’ye de gelen Zelimxan Yandarbiyev üç yıldan beri, zorunlu olarak Katar’ın başkenti Doha’da yaşamaktaydı.

Yandarbiyev Zelimxan’ın siyasî hayatı ile ilgili anıları ve görüşleri Türkçeye de çevrilen eserinde mevcuttur. Bu eserin adı: Bağımsızlığın Eşiğinde (Çev. Ö. Aydın Süer), Groznıy 1994 / Ankara 1996’dır. Yandarbiyev, Çeçen – Rus savaşı münasebetiyle adı bilinen şahsiyetlerden biri olmakla birlikte o Çeçen – İnguş OSSC.nde bir şair olarak isim yapmıştır. Devlet Basım ve Yayınevi tarafından iki şiir kitabı basılmıştır. “1944, Şubat…” dışında hiçbir şiiri ve eseri Türkçeye çevrilmiş değildir. Kitapları: Ladûğu yiş laqiytiyşa (Dinlenilir melodi çaldırsanıza), Groznıy 1986, 109 s. Diğeri Dâxar baqh du (Yaşam bir gerçektir), Groznıy 1990, 128 s. Devlet adamı ve ozan Yandarbiyev, doğa sevgisini, lirizmi ve pastoralizmi tema olarak şiirlerini yazmıştır.

Fakat bu şiirlerin içinde apayrı ve özellikle işlediği konular vatdır ki, biri vatan sevgisi, diğeri halkına olan sevgisi, bir diğeri de Çeçenceye olan aşkıdır. Birbirinden ayrılmayan bu üç tema ağırlıklı oluşun ötesinde, sair şiirlerinde de serpiştirilmiştir. Meselâ bir dizesinde şöyle demektedir: “Vatanım, sana ihanet ettiğimi duyarsan beni düşman bil ve yok et!”, diğer bir dizesinde, “Halkım seni sevmediğim duyugusuna kapılırsan lânetle beni” Meselâ vatanındayken yazdığı ve 10 Mayıs 1995 tarihli Daymohk (Vatan) gazetesinde yayımlanan şiirlerinin adları bile vatanına ve halkına olan sevgi ile dokunur: “Noxçiyçüo, xhüo yuxa’ duoş âla vollu so / (Çeçenya, yine senin hakkında konuşacağım)”, “Zil thiyra yôzanaş / ( Taş tabletlerdeki yazılar)”, “Noxçiyçüona / Çeçenya’ya)”

Tarık Cemal Kutlu