Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde bugün görüşülen iki dosyada 2002 yılında Çeçenya’da kaçırılan bir genç ile 200 yılında katledilen bir aileyle ilgili olarak Rusya Federasyonu suçlu bulundu ve toplamda 224.900 Euro tazminat ödemeye mahkum edildi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’nde bugün kesin hüküm tesis edilen dosyalar ve bu dosyalarla ilgili detaylar şöyle:

1.  Shakhabova ile Rusya (Başvuru No. 39685/06): Mahkeme kayıtlarına göre, 1999 yılı sonbaharındaki Rus askeri operasyonunda davacı Rayshat Shakhabova ve ailesinin Çeçenya’nın Urus-Martan kentinde ikamet ettiği ev harap oldu. Bu nedenle aile geçici bir süre ikamet etmek için İnguşetya’ya geçti. Ancak davacı Rayshat Shakhabova’nın 1978 doğumlu oğlu Adam Khurayev bu süre zarfında sık sık Urus-Martan’daki halası M.M.’yi ziyaret etti. 2002 yılı yaz döneminde Adam Khurayev ve ikiz erkek kardeşi Arbi Khurayev ile birlikte Sovyetler Birliği pasaportlarını Rusya Federasyonu pasaportuyla değiştirmek için Urus-Martan Bölge Departmanı’na başvuruda bulundu. İki kardeş pasaportlarını almak için 22 Kasım 2002 tarihinde Urus-Martan’a giderek halaları M.M.’nin evinde kalmaya başladılar. O dönemde Urus-Martan’da Rus işgalciler tarafından sokağa çıkma yasağı uygulanıyordu, kentin giriş ve çıkışında kontrol noktaları vardı. 23 Kasım 2002 tarihinde M.M., ailesi ve misafirleri evdeydi. Saat 22.00 sularında Adam Khurayev bahçedeki tuvalate gitmek için dışarı çıktığında onbeşten fazla askeri üniformalı, silahlı ve maskeli işgalci Rus askeri evin içine daldı. M.M.’nin kızı pencereye gittiğinde Rus askerlerinin bahçedeki Adam’a “Yere yat!” diye emir verdiğini duydu. İşgalciler evde birşey bulamayınca bir süre sonra evi terk etti. L.M. pencereden bakarken evlerinin önünde Rus askerlerinin bir zırhlı personel taşıyıcı (APC) ve iki UAZ marka askeri aracının bulunduğunu gördü. Görgü tanıkları da olay sırasında sokaklarında Rus işgal güçlerine ait araçlar bulunduğunu doğruladı. Ancak Rus askerleri evden ayrıldıktan sonra Adam Khurayev ortadan kayboldu. Görgü tanıklarından A.M.’ye göre olayın meydana geldiği dönemde Rus APCleri sıklıkla görülüyordu ve Rus askerleri bu araçlarla kentteki gençleri kaçırıyordu. Akrabalarının olay gününden sonra yaptığı tüm başvurular neticesiz kaldı. Adam Khurayev’in akıbeti halen bilinmiyor.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme kararına göre, Rusya Federasyonu’nun kurban Adam Khurayev’in davacı annesi Rayshat Shakhabova’ya 2 bin Euro maddi ve 60 bin Euro manevi tazminat ödeyecek. Mahkeme tazminatların yanı sıra Rusya’nın 4 bin Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetti.

2. Suleymanova ile Rusya (Başvuru No. 9191/06): Davacı Zura Suleymanova, 1965 doğumlu Ramzan Suleymanov’un annesi, 1972 doğumlu Petimat Aydemirova’nın kayınvalidesi, 1991 doğumlu İbragim Suleymanov’un babaannesi ve 1970 doğumlu Aslanbek Aydemirov’un da yakın akrabasıydı. Ramzan hamile eşi Petimat ve oğlu İbragim ile birlikte Çeçenya’nın Urus-Martan bölgesindeki Gekhi Köyü’nde ikamet ediyordu. Ramzan Suleymanov KAMAZ marka bir kamyonun şoförü olarak bölgede nakliyecilik işiyle uğraşıyordu. Olayın meydana geldiği dönemde Gekhi Köyü’nde Rus işgal güçleri sokağa çıkma yasağı uyguluyordu. 16 Mayıs 2000 tarihinde Petimat Aydemirova’nın erkek kardeşi Gekhi’ye kız kardeşini ziyaret etmeye geldi. Ziyareti esnasında Çeçenya’nın Urus-Martan bölgesindeki Roshni-Chu Köyü’nde ikamet eden annelerinin hasta olduğunu kız kardeşine anlattı. Bunun üzerine aile Roshni-Chu’ya hasta ziyaretine gitmeye karar verdi. Saat 19.00 sularında Ramzan Suleymanov, Petimat Aydemirova, İbragim Suleymanov ve Aslanbek Aydemirov Roshni-Chu’ya doğru yola çıktı. 16 Mayıs’ı 17 Mayıs’a bağlayan gece saat 2.00 sularında Gekhi-Chu sakini R.S. Ramzan’ın kullandığı kamyonun sahibi olan Gekhi-Chu sakini R.Dz.’ye gelerek kamyonun köyün 500 metre dışında yandığını haber verdi. R.Dz. hemen köy yöneticisini de alıp aracıyla köyün dışına gitti. Olay yerine vardıklarında Petimat Aydemirova’nın çıplak bir vaziyette yanan kamyonun yanında yattığını gördü. Görgü tanıklarına göre 16 Mayıs 2000 tarihinde Gekhi-Chu’dan Roshni-Chu’ya doğru gitmekte olan kamyona bir Rus zırhlı personel taşıyıcısından (APC) ateş açıldı, olay yerine yakında oturan köylüler bir kadın çığlığı da duydular. Ateş kesildikten yaklaşık yarım saat sonra ise Rus işgal güçleri kamyona bir roketatar ile ateş etti ve kamyon alev alınca da orayı terk etti. 17 Mayıs 2000 tarihinde olay yerine giden köylüler özellikle şoför kapısı ve şoförün yanındaki kapıda çok sayıda kurşun deliği olduğunu ve etrafta APC’ye ait olduğunu tahmin ettikleri tekerlek izlerini gördüler. Ancak ilginç bir şekilde Petimat’ın cansız bedeni dahil olmak üzere araçtakilere ait hiçbir iz bulamadılar. 18 Mayıs 2000 tarihinde Rus işgalcilerin denetimindeki “Chechnya svobodnaya” adlı radyoda verilen bir haberde Rus askeri güçlerinin Gekhi-Chu yakınlarında bir kamyonda ilerleyen yasadışı silahlı örgüt üyelerinin yok edildiğini aktardı. 19 Mayıs 2000 tarihinde bir çoban Roshni-Chu yakınlarında bazı cesetler bulduğunu bildirdi. 20 Mayıs 2000 tarihinde kayıpların akrabaları ve köy yöneticileri bazı gazetecilerle birlikte cesetlerin bulunduğu bölgeye gitti. Manzara korkunçtu. 2 metreye 3 metre genişliğindeki bir çukurda ve etrafına yayılmış insan parçaları vardı. Grup önce Ramzan Suleymanov’un cesedini ve hemen yanıbaşındaki Aslanbek Aydemirov’un cesedini buldu. Cesetlerde çok sayıda kurşun deliği ve bomba yarası vardı. Yaklaşık 50 metre uzaklıkta her iki kolundan ve bacaklarından yoksun biçimde İbragim Suleymanov’un kafası ve gövdesinden oluşan cesedi bulundu. 20 metre mesafe içerisinde de kayıp uzuvları bulundu. Petimat Aydemirova’nın ise sadece başı ve iki bacağı bulundu. Başından da kulakları kesilerek alınmıştı. Akrabalarının cesetleri bulunduktan sonra çeşitli makamlara başvuruda bulunan davacı Zura Suleymanova herhangi bir sonuç elde edemedi.

Rus yetkililer, kurbanların sokağa çıkma yasağının uygulandığı bir dönemde ışıkları sönük bir kamyonla gece vakti yol aldığını, “Batı” adlı silahlı kuvvete bağlı güçlerinin ikazlarına rağmen kurbanların kamyonlarını durdurmaması nedeniyle ateş açıldığını ve aracın alev aldığını iddia ettiler. Rus yetkililer vahşice parçalanmış cesetlerle ilgili herhangi bir savunma yapmadığı gibi konuyla ilgili soruşturmanın devam ettiğinden bahisle AİHM’nin talep ettiği bazı belgeleri de mahkemeye sunmadı.

AİHM yaptığı inceleme neticesinde Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme verdiği kararla, Rusya Federasyonu’nun davacı Zura Suleymanova’ya 2 bin 900 Euro maddi tazminat ve 150 bin Euro manevi tazminat ödemesine ve ayrıca 5.500 Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetmiş oldu.