Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde bugün sabah oturumunda ele alınan iki ayrı davada Rusya Federasyonu 2002 ve 2004 yıllarında Çeçenya’da işgalci Rus askerleri tarafından iki Çeçen sivilin kaçırılmasından dolayı sorumlu bulundu toplamda 146 bin Euro tazminat ödemeye mahkum edildi.

16 Aralık günü ele alınan ilk dava 9960/05 başvuru numarasıyla takip edilen “Tumayeva ve Diğerleri ile Rusya Federasyonu” arasındaydı. Mahkeme kayıtlarına göre, dava konusu olan olay 19 Eylül 2004 tarihinde Çeçenya’nın Achkoi-Martan bölgesindeki Valerik Köyü’nde Titova Caddesi üzerindeki 13 numaralı evde sabah saat 2.00 sularında yaşandı. Olayın olduğu tarihte işgalci Ruslar tarafından kurulan kukla yönetimde “Başbakan Yardımcısı” olarak görev yapan Ramzan Kadirov‘un yönetimindeki 100 kadar asker tanklar, zırhlı personel taşıyıcıları (APC) ve UAZ marka araçlarla köye geldi ve 18-19 Eylül 2004 tarihlerinde köyde bir operasyon düzenledi. Olay tarihinde köy tamamen Rus işgalcilerin kontrolü altındaydı ve sokağa çıkma yasağının uygulandığı köyün giriş ve çıkışlarında Rus askerlerin kurduğu kontrol noktaları bulunuyordu. 20-25 kişiden oluşan silahlı, askeri üniformalı ve çoğunluğu maskeli işgal gücü 19 Eylül 2004 tarihinde sabah saat 2.00 sularında herkes uykuda iken Khava Tumayeva’nın evine gelerek, “Kapıyı açın! Polis!” diye aksansız Rusçalarıyla bağırmaya başladı. Kapı açılınca içeriye dalan Rus askerler 1982 doğumlu iki çocuk babası Shamkhan Tumayev’i yakalayarak pasaportunu istediler; evde buldukları birkaç video kaset ile kurbanın cep telefonuna el koydular ve Shamkhan’ı da alarak evden ayrıldılar. Davacılar bahçeden silah sesleri duydular ve yerde birkaç kovan boş mermi buldular. Shamkhan’ın akrabaları çeşitli makamlara başvuruda bulundularsa da Ruslara göre konuyla ilgili soruşturma halen devam ediyor. Yakınları o günden sonra bir daha haber alamadı. Mahkeme Shamkhan’ın öldürülmüş olabileceğine kanaat getirdi. Rusya Federasyonu ise davaya o tarihte herhangi bir Rus birliğinin operasyon yapmadığı şeklinde itirazda bulundu.

AİHM, tanıkların beyanları ve mahkemeye sunulan deliller ışığında yaptığı incelemeler neticesinde Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5.(Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine kanaat getirdi. Mahkeme Rusya Federasyonu’nun davacı anneye 4 bin Euro maddi ve 20 bin Euro manevi tazminat ödemesine; davacı eşe 7 bin Euro maddi ve 34 bin Euro manevi tazminat ödemesine; diğer üç davacıya toplam 6 bin Euro manevi tazminat ödemesine; ve ayrıca 2.500 Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetti.

16 Aralık günü mahkeme görülen ikinci dava 11528/07 başvuru numarasıyla takip edilen “Taymuskhanovy ve Rusya Federasyonu” arasındaki davaydı. Mahkeme kayıtlarına göre olay Rus işgali altındaki Çeçenya’nın başkenti Grozny’e bağlı Starye Atagi Köyü’ne gi meydana geldi. 1981 doğumlu Ruslan Taymuskhanov, 30 Aralık 2000 tarihinde annesi Zakhra Taymuskhanova ve Z. adlı Rus işbirlikçisi Çeçen polis memuru ile birlikte UAZ SUV marka bir araç içerisinde Prigorodnoe Köyü’ndeki evine doğru gidiyordu. Bu esnada Rus işgal güçleri de Starye Atagi Köyü’nde bir “temizlik” operasyonu gerçekleştirmekte idi. FSB ajanları köyden geçen aracı durdurdu. Araçtakilere dışarı çıkmasını emreden FSB ajanları Ruslan ile Z.’nin ellerini arkalarından bağladı. İşgalciler üç Çeçeni oradaki bir minivana bindirdi ve Grozny istikametine doğru yol almaya başladı. Araç ilerlerken bir telefon geldi,  Zakhra Taymuskhanova telefondaki sesin “kadın, kadın” gibi birşeyler söylediğini duydu ve hemen ardından FSB ajanları onu araçtan dışarıya attılar. Yaşlı kadın bilincini yitirdi ve ancak yoldan geçen yolcuların onu fark etmesiyle evine götürüldü. Yaşlı kadın 4-5 saat kadar sonra kendisine geldi. Acılı anne çeşitli makamlara başvuruda bulunduysa da herhangi bir sonuç alamadı. O günden beri iki çocuk babası oğlundan herhangi bir haber alamıyor. Rusya Federasyonu mahkemeye yaptığı itirazda Ruslan Taymuskhanov’un federal ajanlar tarafından kaçırılmış olduğuna dair kanıt olmadığını iddia etti.

AİHM, tanıkların beyanları ve mahkemeye sunulan deliller ışığında yaptığı incelemeler neticesinde Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5.(Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine kanaat getirdi. Mahkeme Rusya Federasyonu’nun davacı anneye 45 bin Euro manevi tazminat ödemesine; diğer iki davacı olan kayıp gencin çocuklarına 6 bin Euro maddi ve 20 bin Euro manevi tazminat ödemesine; ve ayrıca 4 bin Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetti.