Çeçenya’ya Gönüllü Geri Dönüş Yapanların Akıbeti Uyarıyor

Günlük yayınlanan “Die Presse” isimli Avusturya gazetesi, Rus işgali altındaki Çeçen Cumhuriyeti İçkerya’ya gönüllü geri dönüş yapan sığınmacıların durumları hakkında özel bir haber yayınladı.
Habere göre, geride bıraktığımız son 20 yılın on altısı Çeçen Cumhuriyeti İçkerya’da Rusya Federasyonu ile savaşta geçti ve arta kalan dört yılın da huzur içinde olduğunu söylemek zor. Bu süre zarfında, Rusya Federasyonu, Çeçenya’da ihlal ettiği insan haklarından ötürü Strasbourg’daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde 210 dosyada mahkum edildi ve halen 330 dosyanın da incelenmesi devam ediyor. En az 180 bin sivil hayatlarını kurtarmak için anavatanlarından ayrılmak zorunda kaldı. Bugün Avusturya’da yaklaşık 25,000 Çeçen yaşıyor ve her geçen gün yeni gelen sığınmacılar bu sayıya ekleniyor. Şu an 2,134 Çeçen’in sığınmacılık talepleri inceleme altında ancak ne var ki mültecilik statüsü oranları %94’ten %31’e gerilemiş durumda. Bu nedenle Avusturya’dan işgal altındaki anavatanlarına gönüllü geri dönüş yapan Çeçen sığınmacıların sayısında belirgin bir artış var, hiç şüphe yok ki bunların bir kısmı güçlü propagandalara inanarak geri dönüş yapıyor, bir kısmının ise aldıkları ret cevabı ve katı Dublin sözleşmesi nedeniyle dönüşten başka çareleri yok. 2011 yılında Avusturya’da 528 Çeçen sığınmacı gönüllü geri dönüşü kabul etti, elbette bu sayı sadece uçak biletleri Avusturyalı yetkililer tarafından karşılananlar, kendi biletlerini alarak geri dönenlerin sayısı ise bilinmiyor. “Die Presse” gazetecileri ülkedeki yaşam koşullarını görmek ve gönüllü geri dönüş yapan eski sığınmacılarla konuşmak üzere kısa bir süre önce Rus işgali altındaki Çeçen Cumhuriyeti İçkerya’ya bir ziyaret gerçekleştirdi.
[Rus destekli rejimin] Dış İlişkiler Departmanı yöneticisi İsa Khadzhimuradov, gönüllü geri dönüşlerin daha da artmasını istiyor. Bu amaca ulaşmak için de sık sık çeşitli ülkelere seyahatler gerçekleştiriyor. Son olarak Çek Cumhuriyeti ve Almanya’da Çeçen diasporası sakinleri ile görüşmüş. Üstlendiği misyonu zor bir görev olarak nitelendiriyor, zira “patronum” diye tanımladığı Ramzan Kadirov’un Avrupa’daki pek çok ülkede “persona nan grata” (istenmeyen adam) olduğunu biliyor. Buna rağmen, içlerinde Avusturya ve Türkiye‘nin bulunduğu sürgün ülkelerinden büyük diasporaların yaşadıkları yerlerde “kültür merkezleri” olarak adlandırdığı yapılanmaları kurma fikirlerinden bahsediyor. Anlattıklarına göre, 2013 yılında Rus destekli Çeçen rejiminin bütçesinden çıkacak paralarla bu fikir hayata geçirilecek. İsa Khadzhimuradov, “Sessiz sakin biçimde geri dönenler burada hiçbir problemle karşılaşmıyor. Hükümet için çalışanların neredeyse tamamı eskiden diğer saflardaydı” diye iddia ediyor.
Ne var ki, ülkedeki gerçek durum Rus destekli temsilcinin anlattıklarından biraz farklı. Rus destekli Çeçen yönetimi geri dönüş yapan sürgünzedelere hiçbir şey vermiyor. Ne ev, ne de bir iş. Şu anda işsizlik oranının en iyimser tahminlerle %70 olduğu ülkede, toplu geri dönüşlerin gerçekleşmesi halinde sosyal gerginliklerin yaşanılması kaçınılmaz.
37 yaşındaki Rızvan W, Avusturya’dan gönüllü geri dönüş yaptıktan sonra tutuklanmış. Rızvan W’nin karşılaştığı gibi olaylar Çeçenya’nın güvenli bir yer olmadığını, özellikle genç erkekler açısında çok tehlikeli olduğunu bizlere net bir şekilde gösteriyor. Rızvan ve eşi Salina, sığınma taleplerine olumsuz yanıt alınca gönüllü geri dönüş teklifini kabul etmişler. Kısa bir psikolojik desteğin ardından Uluslararası Göç Organizasyonu’nun Viyana şubesi tarafından alınan uçak biletleriyle anavatanlarına geri dönmüşler. Grozny’e ulaştıktan beş ay kadar sonra, Ağustos 2011’de, silahlı özel kuvvetler sabahın erken saatlerinde ailenin kaldığı evin etrafını sarmış ve o günden bu yana da Rızvan W tutuklu durumda. Rızvan, “1999 yılında ünlü saha komutanı Şamil Basayev’in emri altında Rus işgal güçlerine karşı silahlı mücadeleye katılmakla” suçlanıyor ve bu suçun öngörülen cezası 15-20 yıl arasında. 31 yaşındaki kahverengi saçlı Salina, şimdi Grozny’nin dışındaki küçük bir apartman dairesinde iki çocuğu ile yapayalnız kalmış durumda.
Grozny’deki bir kafede sohbet ettiğimiz gençlerden, 26 yaşında olanı Avusturya’dan dönmüş, geri döndükten kısa bir süre sonra haftada iki ya da üç kez Rus destekli polis karakoluna götürülüyormuş. Genç adam, gözaltılar süresince işlemediği bir suçu itiraf ettiği kağıtları imzalamaya zorlandığını ya da kendileriyle işbirliği yapmayı kabul etmesinin istendiğini anlatıyor. Sonunda daha fazla karşı koyamamış ve istihbarat servisi için çalışmayı kabul etmiş. Korkmuş ve endişeli bir halde. “Burada yaşayamam” diyor. Arkadaşı Norveç’ten dönmüş. Anavatanlarında kalabilmeleri ancak iki şekilde mümkün: ya muhbir olacaklar ya da “ormanlardaki savaşçılara” katılacaklar. Rus destekli güvenlik güçlerinin sorgulanmayan uygulamaları, çoğunlukla gençleri ikinci seçeneğe yönlendiriyor. Görünen o ki, Rus destekli yöneticiler kendi düşmanlarını yaratmakta son derece başarılı.
Avusturyalı gazeteciler, Grozny’deki buluşmalarından bir hafta sonra, Malika M isimli eski bir sığınmacıdan e-posta alıyor, kadın röportaj yaptığı için endişeleniyor. Gerçek adının yayınlanmayacağı garantisini alınca bir nebze de olsa rahatlıyor ve ancak o zaman yüz yüze görüşmede anlatmadığı hikayelerini aktarıyor. “Rus destekli Çeçen yöneticiler” kocasını isyancılarla bağlantılı olmakla itham ediyormuş ki bunun gerçekle bir bağlantısı yok. Anavatanlarına dahi akrabalarının ve arkadaşlarının maddi yardımı sayesinde geri dönebilmişler. Henüz kocasının başına bir şey gelmemiş olsa da Malika M korkuyor. “Gerçekte burada hayat çok tehlikeli. Yetkililerin bize neler yapabileceklerini bilmiyoruz. Her yerde yolsuzluk var ve burada hukuk yok” diyor Malika M. Aile geri dönüş yapmış olmaktan son derece pişman.
Avusturyalı yetkililer açısından, gönüllü geri dosyaları Çeçenlerin uçağa binmesiyle kapanıyor. İnsan hakları örgütleri ya da konuyla ilgili yetkililer normalde gönüllü geri dönüş yapanların durumunu en az bir yıl boyunca takip etmek zorundaysa da görünen o ki uzaklık ve Rus işgali altında bulunan Çeçen Cumhuriyeti İçkerya’daki güvenlik problemleri nedeniyle işin gözlemleme kısmı çalışmıyor.
Tweet
Bir yanıt bırakın!