Çeçen Cumhuriyeti İçkerya Devlet Başkanı Aslan Maskhadov’un bir suikast ile öldürülmesinin üzerinden beş yıl geçti ve ailesi hala Rusya’nın cenazelerini kendilerine teslim etmesini bekliyor. Rus yönetimi ise bu talebi terörle mücadele yasalarına dayandırarak reddediyor. Aslan Maskhadov’un oğlu RFE/RL’nin Rusça servisinde Irina Lagunina’nın sorularına yanıt verdi.

Irina Lagunina: Aslan Maskhadov’un ailesinin dünya liderlerine yaptığı çağrıdan bir alıntı: “Rus yetkililerin aksine Aslan Maskhadov düşmanlarına karşı asil bir biçimde muamele etti. Aslan Maskhadov, 1994-1996 yılları arasındaki savaşta Çeçen Cumhuriyeti İçkerya Silahlı Kuvvetleri Komutanı olarak, Grozny sokaklarında başıboş köpekler tarafından yenilen Rus güçlerine ait askerlerin toplanarak gömülmesi için çatışmaya ara verdi. Ayrıca Maskhadov’un pek çok kez Rus savaş esirlerini hiç bir talepte bulunmaksızın sağ salim serbest bıraktığı ve Rus asker annelerinin ona şükranlarını sunduğu biliniyor“. Çeçen Devlet Başkanı’nın 8 Mart 2005’te suikaste uğramasının üzerinden beş yıldan fazla bir süre geçmişken, bugün bu çağrı metniyle alakalı olarak Aslan Maskhadov’un oğlu Anzor ile sohbet edeceğiz. Anzor, babanın öldürüldüğünü nasıl öğrendin?

Anzor Maskhadov: Olayın yaşandığı gün bir arkadaşımız tarafından davet edilmiş ve ailece onları ziyarete gitmiştik. Onun evinde otururken Türkiye’deki bir tanıdığımdan telefon geldi ve bana “Anzor, anavatanda olanlar doğru mu?” diye sordu. Babamla ilgili ters bir şeylerin olduğunu hissettim. Telefondaki tanıdık ses daha sonra babanla ilgili diye vurguladı. Ben de: “Bilmiyorum ama bir şeyler olduğunu hissediyorum” dedim. Gerçekten babama yüzde yüz bir şeyler olduğunu hissettim. Aileme, “eşyalarınızı toplayın eve dönüyoruz” dedim. Daha sonra da ziyaretinde olduğumuz arkadaşa yapmamız gereken bazı işler olduğu için eve gitmemiz gerektiğini söyledim. Herhangi bir işimiz olmamasına rağmen. En yakınlarımın, ailemin, televizyonda göreceklerinden sonra duygularını ve hislerini orada göstermelerini istemedim. Eve döndük. Televizyonu açarak haberleri izlemeye başladık. Bir tanesinde babamın öldürüldüğünü görebildik.

Irina Lagunina: Rus yetkililer ya da Çeçenya’daki federal güçler sizi bu konuda resmen bilgilendirdi mi?

Anzor Maskhadov: Bize Tolstoy-Yurt’da bir çatışma olduğu ve çatışma sonucunda Aslan Maskhadov’un öldüğüyle ilgili hemen bilgi verdiler. Ancak bunu farklı sözcükler kullanarak ilettiler: “Terörist lider Aslan Maskhadov ortadan kaldırıldı”. Daha sonra (FSB şefi) Patrushev, Putin’e verdiği brifingte yürütülen bir operasyonda terörist lider Aslan Maskhadov’un yok edildiğini söyledi.

Irina Lagunina: Olayın akabindeki ilk günler neler yaşandı? Federal güçlerden kimse sizi aradı mı? Ya da ailenizden birileri federal güçlerden veya Çeçenya’daki yönetimin temsilcilerinden birilerine bir talepte bulundu mu?

Anzor Maskhadov: Ne Moskova’dan ne de Grozny’den kimse bize başvuruda bulunmadı. Ve ben onları dinlemezdim zaten, şeref ve haysiyetim onlarla konuşmama müsade etmezdi. Babamın görüşlerini aldım ve bugün de hala onları taşıyorum. Bu durumda ne yapılması ve nasıl hareket edilmesi gerektiğini hemen anladım. Babamın naaşını bize teslim etmeyeceklerini biliyoruz. Birinci savaşta yer almış birisi olarak düşmanımızın bize nasıl davrandığını ve bugün hala nasıl muamele ettiğini biliyorum; düşmanımızı çok iyi tanıyoruz. Bu sadece bir zulüm. Aileme babamın naaşını bize teslim etmeyecek olabileceklerine karşı hazır olmalarını söyledim. Strasbourg’daki İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuruda bulunduk. Bugüne kadar bu insanlar şikayetimiz üzerinde çalışıyor ama süreç uzayıp gidiyor.

Irina Lagunina: Strasbourg’daki mahkemede dava süreçleri içerisinde  pratikte en kısa davanın aşağı yukarı beş yıl kadar sürdüğü görülüyor. Babanın suikaste uğramasının üzerinde de beş yıldan biraz daha uzun bir süre geçti. Ancak buna rağmen siz yine de Rus makamlara başvuruda bulundunuz, bildiğim kadarıyla “Asker Anneleri” sizin adınıza bir dilekçeyle başvuru yaptı. Tek girişim bu muydu?

Anzor Maskhadov: Evet, bu bir girişim olarak adlandırılabilir. Çünkü şahsen doğrudan Vladimir Vladimirovich Putin’e başvuruda bulunmak istemedim. O babamın katili ve dediğim gibi onur ve haysiyetim bunu yapmama izin vermez, çizgimden sapamam. Çok fazla saygı duyduğumuz “Asker Anneleri” aracılığıyla bir talepte bulunduk. Ailemizden Moskova ve tüm Rusya’nın Patriği’ne bir başvuruda bulunduk, zira o din adamıydı, doğruluğun adamı. Onun aracılığıyla yetkililere ve Rus hükümetine başvuruda bulunmak istedik ama hiç bir cevap, hiç bir tepki gelmedi. Gürcistan’da yaşayan ve çok saygı duyulan Gürcü Patriği ile tanışmayı 2005 yılında da istiyordum ancak kısa bir süre önce babamın ölümünün üzerinden beş yıl geçtikten sonra onunla tanışma fırsatım oldu. Naaşın teslim edilmemesinin dinen yasak olduğu, dinde bunun yerinin olmadığı gibi sözler söyledi. Gerçekten de tüm dinler cenazelerin defnedilmesi gerektiğini söylüyor.

Irina Lagunina: 26-27 Nisan 2010 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de düzenlenen Dünya Din Adamları Zirvesi’ne de bir başvuruda bulundunuz sanırım. Bu başvurudan kısa bir paragraf alıntılayacağım: “Rusya Federasyonu liderliği gerçekleştirdiği suikast ile tatmin olmamış olacak ki zorbalığına devam ediyor ve kaybımızın acısına bir acı daha ekliyor. Hiç bir dinsel görüş ile açıklanamayacak bu hareketi Rus yetkililer Rusya Federasyonu Anayasası ile çelişen, Devlet Duma Meclisi tarafından kabul edilmiş terörizmle ilgili bir yasaya dayanarak yapıyor; dahası bu uygulamaları evrensel etik ve ahlak değerleri ile örtüşmüyor, Çeçen halkının geleneklerini aşağılıyor”. Dünyanın ruhani liderleri sizin sesinizi duydu mu?

Anzor Maskhadov: Muhtemelen duydular, ancak eminim ki hiç bir şey yapmayacaklar. Kendi ülkelerinin takip ettiği politikalara bağımlılar. Bu nedenle sessiz kalacak ve bir şey yapmayacaklar. Ancak dinler bir bedenin defnedilmesi gerektiğini söyler. Niçin bunu söylemekten bu kadar korkuyorlar? Benim için bir Müslüman, bir Hristiyan ya da başka biri hiç bir farkı yok, ama din cenazenin gömülmesi gerektiğini söylüyor. Eğer birisi gerçekten dindar ve saygı duyulan bir şahsiyetse, korkması gereken ne olabilir ki?

Irina Lagunina: Anzor biraz da ailenden bahsedelim. 2004 yılında baban suikaste uğramadan kısa bir süre önce, Kadirov’un güçleri, belli ki göz yumulmasıyla ve belki de federal güçlerin yardımıyla tüm yakın akrabalarını rehin aldı. (Rus insan hakları organizasyonu) “Memorial”in bir raporundan bazı bilgileri alıntılayacağım. Örneğin, 3 Ocak 2004 tarihinde Aslan Maskhadov’un kız kardeşi Bucha Abdulkadyrova kaçırıldı. Daha sonra onun başına neler geldi?

Anzor Maskhadov: Evet, gerçekten doğrudan akrabalarımızı hedef aldılar, kardeşleri ve hatta küçük çocukları. İlk esir alındıklarında (Rus askeri üssünün bulunduğu) Khankala’da tutuldular, dövüldüler ve aç bırakıldılar. Tek amaçları babama baskı yapmak istemeleriydi. Bu akrabalarımızdan bazıları şu anda hayatta, bazılarını ise kaybettik. Siz halam hakkında bir soru sordunuz, o cesur, çok cesur bir kadındı. Diz çöktürmek istedikleri için onu çok kötü biçimde dövdüler. Ancak şaşırtıcı bir şekilde bir kadını dizlerinin üzerine çöktüremediler, silahlarının dipçipkleriyle dövdüler ama o ayakta kaldı. Bugün hala hayatta. Yine aynı dönemde Khankala’da tutulan babamın büyük ağabeyi, amcam kısa bir süre önce hayatını kaybetti.

Irina Lagunina: Lecha Maskhadov mu?

Anzor Maskhadov: Evet.

Irina Lagunina: Babanın anısına nasıl saygı gösteriyorsun, naaşını size teslim etmedikleri için bir mezar yaptırıp başında anma imkanınız olmuyor?

Anzor Maskhadov: Herhangi bir yerde, herhangi birinin karşısında utançtan başımı eğmeme neden olacak tek bir yanlış dahi yapmayan böylesi bir babam olduğu için diğer Çeçenler gibi onunla gurur duyuyoruz. Tüm hayatını onuruyla yaşadı. Bir asker olmasına rağmen bir insan olarak kalmasını başardı. Savaş sırasında etrafındaki insanlar, Ruslar, Çeçenler zalimleştiğinde bile o bir Çeçen olarak kaldı. Muhtemelen Çeçen prensibi Noxchalla’yı duymuşsunuzdur, orada en çok onur ve şeref anlatılır. Babam, tüm insani değerlere sahipti. Herkes, onun askerleri ve subayları annelerine nasıl verdiğini, çatışmadan önce savaşın çıkmasını engellemek için ne kadar çaba sarfettiğini, savaş başladığında durdurmaya yönelik girişimlerini ve tek yanlı ateşkes ilan ettiğinde öldürüldüğünü herkes hatırlıyor.

Bugün onu Basayev ile işbirliği yapmakla itham ediyorlar. Ben de diyorum ki, Şamil Basayev’in planlanmasında ya da gerçekleştirilmesinde sorumluluğu üstlendiği kimi olaylar olduğunu herkes biliyor; ancak babam hiç bir zaman sivillere yönelik eylemlerin ne planlanmasına ne de gerçekleştirilmesine karışmadı. Şamil Basayev ile işbirliği vardı ve Şamil’i bu tip eylemleri gerçekleştirmemesi konusunda uyardı ve bunda da başarılı oldu. Kremlin bugün ne söylerse söylesin, babam Şamil’den böylesi eylemler yapmayacağına dair söz aldı. Hatırladığım ve hepimizin bildiği kadarıyla Kasım 2004’ten sonra Şamil böylesi eylemler gerçekleştirmedi.

Irina Lagunina: Aslan Maskhadov’un oğlu Anzor ile konuştuk.

Maskhadov ailesi Dünya Dini Liderlerine, “Çeçen Cumhuriyeti İçkerya Devlet Başkanı Aslan Maskhadov’un dünyevi yolu sona erdi ve ona yardım etmemiz imkansız, ancak bizler, halen hayatta olan onun en yakın akrabaları, size başvuruyoruz. Sizden, tüm gücünüzü kullanarak Rus yönetiminden barbarlığa son vererek ailemizin reisinin naaşının Çeçen adetlerine ve dini kurallara göre defnedilebilmesi için bize teslim etmelerini talep etmenizi istiyoruz” diye sesleniyor!..

Irina Lagunina – RFE/RL Rusça Servisi (Radio Svoboda)

*Bu radyo röportajının deşifre edilmiş hali Radio Svoboda’da iki parça halinde yayınlanmış olup, orjinallerine buradan: (1.Parça – 2.Parça) erişebilirsiniz.