Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) bugün sabah oturumunda 2000-2005 yılları arasında Çeçenya ve Dağıstan’da kaçırılan ve öldürülen 11 sivil nedeniyle Rusya Federasyonu’nu suçlu bularak toplamda 700 bin Euro tazminat ödemeye mahkum etti.

AİHM’de 8 Nisan 2010 Perşembe günü görülen yedi davanın hepsinde mahkemeye başvuran kurbanların yakınları akrabalarının Çeçenya’daki Rus güçleri tarafından tutuklanıp ortadan kaybolduklarını ya da yürütülen güvenlik operasyonlarında öldürüldüğünü ileri sürdü. Mahkemenin karara bağladığı dosyalar şunlar:

1. Abayeva ve Diğerleri ile Rusya (dosya no. 37542/05): Çeçenya’nın Urus-Martan kentinde ikamet eden 1970 doğumlu Magomed Ali Abayev ve 1976 doğumlu Anvar Shaipov 13 Eylül 2000 tarihinde saat 16.00 sularında kent merkezine doğru yürürken Rus işgal güçleri tarafından kurulan kontrol noktasında iki asker tarafından durduruldular. Görgü tanıkları R.G. ve M.A., Magomed Ali ile Anvar’ın pasaport kontrolünün ardından bir Rus askeri tarafından fabrika binasına götürüldüğünü ve bir süre sonra askerin tek başına dışarıya döndüğünü akrabalarına haber verince, mahkemeye başvuruda bulunan davacılar hemen kontrol noktasına gitti. İşgalci Rus askerleri iki Çeçen’in kimlik kontrolü için binada tutulduğunu ve kısa bir süre sonra serbest bırakılacaklarını söyledi. Akrabaları kontrol noktasında yakınlarının serbest bırakılmasını beklerken UAZ marka gri renkli askeri bir araç camları açık bir şekilde fabrikaya girdi ve kısa bir süre sonra ise camları kapalı olarak oradan uzaklaştı. Bir süre daha bekleyen kurbanların yakınları ne olduğunu sorduklarında nöbetçi Rus askeri radyo telsizi vasıtasıyla içeriden bilgi aldı. Verilen bilgiye göre her iki Çeçen de fabrikanın diğer kapısından serbest bırakılmıştı. Ancak bir daha ne Magomed Ali’den ne de Anvar’dan haber alınamadı. Eylül 2000’in sonlarında genç bir adam Anvar’ı “Batı (Zapad)” adlı Rus federal birliğinin 245 numaralı piyade sınıfı kampında odun keserken gördüğünü söylediyse de akrabaları Anvar’a ulaşamadı.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme Rusya’nın Magomed Ali Abayev’in annesi ve oğluna 12 bin Euro maddi ve 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine; Anvar Shaipov’un annesine ise 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine hükmetti. Mahkeme ayrıca yargılama gideri olan 2.115 Euro’nun da Rusya tarafından karşılanmasına karar verdi.

2. Abdurashidova ile Rusya (dosya no. 32968/05): Aşağı yukarı 15 işgalci Rus askeri iki zırhlı Rus personel taşıyıcısı ve beyaz renkli VAZ 2121 Niva marka bir araç ile 14 Mart 2005 tarihinde sabah saat 5.30 sularında Dağıstan’ın Khasavyurt kentine bağlı Solnechnoye Köyü’ne geldi. İşgalciler hemen bir eve yöneldi ve kapıyı kırarak ateş etmeye başladı. Evdeki yetişkinler “Ateş etmeyin, içeride çocuklar var!” diye bağırmasına rağmen Rus askerleri ateşi kesmedi. Abdurashidova ailesinin reisini dışarı çıkardılar, ancak karısı ve üç çocuğu içeride kaldı. Ateş açıldığı sırada 1997 doğumlu Bilal ve 2002 doğumlu İlyas yatak odalarından koridora fırladı ve 1998 doğumlu kızkardeşi Sumaya Abdurashidova yaralandı diye bağırdı. Ateş sona erdiğinde komşuları I.I. eve girdi ve Sumaya’nın cansız bedenini dışarıya çıkardı. Ateş açıldığı sırada evde bulunan iki erkek misafir de hayatını kaybetmişti. Ayrıca evde de büyük bir hasar oluştu. Ailenin talebine rağmen Rus yetkililer Sumaya için otopsi yaptırmadı. Daha sonra açılan askeri soruşturma raporunda Sumaya’nın içeriye atılan el bombası nedeniyle öldüğü ifadesine yer verildi.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun AİHS’nin 2. (Yaşam Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini, ayrıca AİHS 1.Protokolü’nün 1. (Mülkiyet Hakkı) maddesini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme Rusya’nın 8 bin Euro maddi, 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine ve ayrıca 3.480 Euro tutarında mahkeme masraflarını da karşılamasına hükmetti.

3. Mudayevy ile Rusya (dosya no. 33105/05): 29 Ocak 2003 tarihinde Rus işgal güçleri Çeçenya’nın başkenti Grozny’e bağlı Raduzhnoye Köyü’nde bir temizlik operasyonu düzenledi. Olay günü sabah saat 8.00 sularında işgal güçleri Mudayevlerin evinin bahçesine girdi. Evde yapılan pasaport kontrolünün ardından Aslan ve Mokhmad Mudayev kardeşler hiçbir açıklama yapılmadan tutuklandı. Operasyonda köyden tutuklanan 20 sivil bir sonraki gün serbest bırakıldı ancak 1985 doğumlu Aslan Mudayev ve 1982 doğumlu Mokhmad Mudayev geri dönmedi. O tarihten bu yana Mudayev kardeşlerin nerede olduğu bilinmiyor. Ailenin kendi çabasıyla sürdürdüğü araştırmalarda Mudayev kardeşlerin gayriinsani koşullarda gözaltında tutulduklarını ve işkence gördüklerini öğrendi.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme Rusya’nın kurbanların babasına 20 bin Euro maddi ve 100 bin Euro manevi tazminat ödemesine; ve halalarına da 20 bin Euro manevi tazminat ödemesine karar verdi. Rusya Federasyonu 3.150 Euro tutarındaki yargılama masraflarını da ayrıca ödemeye mahkum edildi.

4. Sadulayeva ile Rusya (dosya no. 38570/05): Çeçenya’nın Naurskiy bölgesindeki bir köyde ikamet eden 1978 doğumlu Aslan Sadulayev 9 Aralık 2002 tarihinde bayramı akrabalarıyla birlikte kutlama için Urus-Martan’a gitmek üzere yola çıktı. Alkhazurovo Köyü yakınlarında arkadaşıyla karşılaştı ve M.M. adlı arkadaşı dönüşte de Aslan’ı kendi arabasıyla götürmeyi teklif etti. Aynı gün dönüş yolunda Aslan Sadulayev, M.M., bayan T.S. ve bir genç aynı araç içerisinde ilerlerken Alkhazurovo Köyü ve Urus-Martan kavşağındaki Komsomolskoye Köyü yolunda işgalci Rus askerlerince durduruldular. Askerler bayan T.S.’nin gitmesine izin verdiler. O esnada yoldan geçen bir yolcu otobüsünü de durduran işgal güçleri otobüste de kimlik kontrolü yaptılar. Otobüsün yolcularından ikisi üç kişinin zırhlı personel taşıyıcıları arasında tutulduğunu ve bunlardan birisinin de Aslan Sadulayev olduğunu gördü. O tarihten bu yana Aslan’ın akıbeti bilinmiyor.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme Rusya’nın davacıya 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine ve 1.110 Euro tutarındaki yargılama masraflarını da karşılamasına hükmetti.

5. Seriyevy ile Rusya (dosya no. 20201/05): 26 Aralık 2002 tarihinde Seriyevlerin Çeçenya’nın Belgatoy yerleşim alanındaki evlerine işgalci Rus kuvvetlerinin füzesi isabet etti. 1942 doğumlu Bilkis Askhabayeva patlamada aldığı ağır yaralar nedeniyle aynı gün hayatını kaybetti. Bilkis’ın oğlu olan 1980 doğumlu Sarali Seriyev 1 Haziran 2004 tarihinde babası, kız kardeşi ve akrabaları Imali Seriyev ile birlikte Belgatoy’da Kirova Caddesi 41 numaradaki evdeydi. Akşam saat 17.00 sularında hepsi 516 95 nolu plakayı taşıyan sekiz-dokuz araçlık bir konvoyla gelen otuz kişilik maskeli, ağır silahlı ve askeri üniformalı Rus işgal gücü Seriyevlerin evine daldı. Askerler 200o yılında geçirdiği bir kazada sağ elini, sol elinin üç parmağını yitiren ve sağ gözünde görme kaybı oluşan Sarali Seriyev’i tutuklayarak evden çıkardı. Imali askerlerin Sarali’yi götürmesine mani olmaya çalıştı ancak askerlerden birisi Imali’nin gözüne sprey sıktı. O tarihten bu yana Sarali’den haber alınamıyor.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme kararına göre, Rusya Federasyonu kurbanın yakınlarına 60 bin Euro tazminat ödeyecek ve 6.500 Euro tutarındaki mahkeme masraflarını karşılayacak.

6. Tasatayevy ile Rusya (dosya no. 37541/05): 2001 yılında 31 Mayıs’ı 1 Haziran’a bağlayan gece saat 3.00 sularında yirmi beş otuz kişilik silahlı işgalci Rus askeri Tasatayevlerin Çeçenya’nın Urus Martan kentindeki Shvernika Caddesi 5 numarada bulunan evine gelerek camlardan evin içerisine girdi. Askerler siyah maskeler takıyorlardı, bazılarının ellerinde keskin nişancı tüfeği vardı ve yanlarında bir de bekçi köpeği taşıyorlardı. Pasaport kontrolü ve evin aranmasından sonra işgal kuvvetleri 1975 doğumlu Aslan Tasatayev ve 1979 doğumlu kuzeni Aslanbek Tasatayev’i tutuklayarak götürdü. Kuzenlerin akıbetleri halen bilinmiyor.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme Rusya’nın Aslan’ın ve Aslanbek’in annelerine 60’şar bin Euro manevi tazminat ödeyerek 5 bin Euro tutarındaki yargılama giderlerini karşılamasına hükmetti.

7. Umalatov ve Diğerleri ile Rusya (dosya no. 8345/05): Rus İçişleri Bakanlığı Federal Güvenlik Servisi (FSB) ve Rus askerleri 15 Ekim 2002 tarihinde sabah saat 7.00 sularında Çeçenya’nın başkenti Grozny’e bağlı Nagornoye Köyü’nde ortaklaşa bir operasyon düzenledi. 1969 doğumlu Usman Umalatov Nagornoye Köyü’ndeki evinden alınarak; Beno-Yurt’ta ikamet eden ve işgalci Rusya için Grozny Şehir Savcılığı’nda şoför olarak çalışan 1976 doğumlu Shamad Durdiyev ise servis aracıyla Grozny’e doğru yol alırken tutuklanarak Znamenskoye’deki FSB binasına götürüldü. Aynı gün dokuz kişi daha tutuklandı. İki ya da üç gün sonra tutuklananlar serbest bırakıldı ancak Usman Umalatov ve Shamada Durdiyev’in akıbetleri asla öğrenilemedi.

AİHM mevcut deliller ışığında Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme, Rusya’nın her iki kurban için kayıpların davacı yakınlarına 60’şar bin Euro ödemesine ve 2.750 Euro tutarındaki mahkeme masraflarının da Rusya tarafından karşılanmasına karar verdi.