Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 57941/00, 58699/00 ve 60403/00 başvuru numaraları ile takip ettiği “Musaev ve Diğerleri ile Rusya” arasındaki davada kararını 26 Temmuz günü verdi. Bu karar ile Rusya Federasyonu başvuru sahibi Çeçenlere yargılama giderleri dahil olmak üzere 163.814,15 €uro tazminat ödemeye mahkum edilirken, Çeçenya’ da işgalci Ruslar tarafından uygulanan vahşet bir kez daha tescillenmiş oldu.

Dava konusu olay, Çeçenya’ nın başkenti Grozny’ nin Oktyabrskiy ve Zavodskoy Bölgeleri’ nde yer alan ve Novye Aldy olarak bilinen yerde yaşanmıştır. 5 Şubat 2000 tarihinde Rus Federal kuvvetlerinin Grozny’ nin güneyinde kalan Chernorechye ve Novye Aldy mahallelerinde düzenledikleri operasyonlarda pek çok ev yanarak yıkılmış ve çok sayıda sivil ölmüştür.

AİHM’ ye başvuruda bulunanlara göre bu operasyonlarda bölgede en az 60 sivil hayatını yitirdi. Bir insan hakları gözlemcisi, OMON olarak adlandırılan Rus özel polis kuvvetleri ile Rus Federal askerlerinin bölgede Çeçen halkına yaptıklarını “5 Şubat: Novye Aldy’ de Bir Katliam Günü” başlığı ile adlandırdığı raporunda anlatarak Haziran 2000′ de sunuyor. Memorial İnsan Hakları Örgütü’ de “‘Temizlik’ Sivillere Karşı Novye Aldy’ de İşlenen Suçlar 5 Şubat 2000” olarak adlandırdığı raporunda AİHM’ ye başvuruda bulunanların akrabaları ve komşuları olan, öldürülmüş 56 kişiyi listeledi.

Yusup Said-Aliyevich Musayev, 5 Şubat 2000′ de gördüklerini anlattı. O gün Yusup 7′ si ailesinden olmak üzere 9 kişinin öldürülmesine şahit oldu. Ayrıca Rus askerler onu da silahla tehdit ederek karda yere yatırdı.

Salman Magomadov;  Tamara Saidovna Magomadova’ nın kocası, Suleyman Anarbekovich Magomadov ve Abdula Magomadov’ in erkek kardeşi Grozny’ de aile mallarına bakmak için kalmıştı.

10 Şubat 2000′ de komşuları Salman ve Abdula Magomadov’ un cesetlerini yanan evin enkazları içerisinde bularak teşhis etti ve onları evin avlusuna gömdü. Başvuru sahipleri bu durumu İnguşetya’ dayken öğrendi.

Malika Alviyevna Labazanova ve Khasan Magomedovich Abdulmazhidov 5 Şubat olayları olduğunda evliydi. Aynı arazide küçük ayrı bir evde Khasan Magomedovich Abdulmazhidov’ un kız kardeşi Zina Abdulmezhidova ve erkek kardeşi Khuseyn Abdulmezhidov yaşıyordu. Ve 5 Şubat olaylarında onlar da öldürüldüler. Malika Alviyevna Labazanova ise askerlerce yaşamak için yalvarmaya zorlandı.

Yusup Said-Aliyevich Musayev ve diğer kurbanların akrabaları Aldy Şehir Komitesi’ ni katliamın ardından yapılacakları koordine etmek üzere çağırdı.

5 Mart 2000′ de Grozny Şehir Savcısı’ nın ofisinde Novye Aldy yerleşim biriminde şehir sakinlerinden birkaçının malının talan edilmesi ve bu birkaç kişinin öldürülmesi ile ilgili olarak soruşturma açıldı.

Aralık 2000 ve Eylül 2004 tarihleri arasında Aldy Şehir Komitesi’ nce yavaş ilerleyen daha doğrusu ilerlemeyen soruşturmayla ilgili olarak yetkililerin dikkatini çekmek amacıyla gösteriler yapıldı.

Pek çok adım atılmasına rağmen Novye Aldy’ deki operasyona katılanların kimlikleri tespit edilemediği gibi herhangi bir suç izine de rastlanamadığından bahisle 7 Şubat 2006′ da Çeçenya Savcısı tarafından soruşturmaya yer olmadığı gerekçesi ile dosya işlemden kaldırıldı.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ ne  25 Mayıs 2000, 20 Haziran 2000 ve 29 Haziran 2000′ de yapılan başvuruların 13 Aralık 2005′ te AİHM’ de görülebilir olduğuna karar verilerek dosyalar birleştirildi ve incelenmeye başlandı.

AİHM’ deki yargılamanın başkanı Yunan Christos Rozakis, üyeleri ise Kıbrıslı Loukis Loucadies, Hırvat Nina Vajic, Rus Anatoli Kovler, Azeri Khanlar Hajiyev, Lüksemburglu Dean Spielmann, Norveçli  Sverre Erik Jebensen’ di.

Mahkeme heyeti olayları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ nin 2.maddesinde yer alan “Yaşam Hakkı”, 3.maddesinde yer alan “İşkence Yasağı” ile 13. maddesinde yer alan “Etkili Başvuru” ve 34. maddedeki “Kişisel Başvurular” açısından değerlendirirken Rusya Federasyonu’ nun sözleşmenin ilgili maddelerini ihlal ettiğini belirterek başvuruda bulunan Çeçenlere toplamda 143.000 €uro’ su maddi tazminat, 14,050 €uro manevi tazminat ve 6,814.15 €uro’ su da yargılama giderleri olmak üzere genel toplamda 163.814,15 €uro tazminata hükmetmiş oldu.

Başvuruda bulunan Çeçenler, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ nde, Memorial İnsan Hakları Örgütü’ nün ve Londra’ da Faaliyet gösteren Avrupa İnsan Hakları Avukatları Merkezi (EHRAC)’ nin avukatlarınca temsil edildiler. Çeçenlerin avukatları duruşmanın ardından 5 Şubat 2000 tarihindeki katliam ve Avrupa İnsan Hakları Merkezi’ nin kararı ile ilgili olarak hem Moskova’ da hem de Grozny’ de basın toplantıları yapacaklarını ve daha sonra da bu raporları yayınlacaklarını bildirdiler.

Bu karar ile birlikte 2007 yılında Çeçenler ve işgalci Rusya arasında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ nde görülen 6.davadan da Çeçenler haklı olarak ayrıldı. Bu davalardan bir tanesi 5 Nisan, bir diğeri 10 Mayıs, bir diğeri 21 Haziran ve kalan üç tanesi de Temmuz ayı içerisinde (5 -12 – 26 Temmuz) karara bağlanmış oldu.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ nce verilen kararlar Çeçenya’ da devam eden Rus işgali ile bu işgalde uygulanan yöntemlerin dünyaya aktarılması, Çeçenlerin gerçekte nelere maruz kaldıklarının uluslararası arenada daha kolay anlatılabilmesi açısından önem arzediyor.