Amerika’da yayınlanan “Frontpage (Manşet)” isimli derginin editörü Jamie Glazov’un geçtiğimiz aylarda Finlandiya’dan sığınma talep eden Rus gazeteci Yelena Maglevannaya ile yaptığı röportajı sunuyoruz.

Frontpage Röportajlarının bugünkü konuğu geçtiğimiz ayın başında Finlandiya’dan siyasi sığınma talebinde bulunan Volgograd’lı bir gazeteci Yelena Maglevannaya. Rusya hapishanelerinde tutulan Çeçenlere yapılan işkenceler hakkında yazdığı makaleler nedeniyle Rusya’da eziyet görme tehdidi altında. Yelena siyasi hükümlü Mikhail Treshpakin’i savunduğu; Haziran 2006’da yürürlüğe giren ve Rusya’nın düşmanlarını ortadan kaldırmaya olanak sağlayan yasanın kaldırılmasını istediği kampanyaları yürüttü; ayrıca Alexander Litvinenko anısına adadığı bir internet sitesinin de sahibi.

FP: Yelena Front Page röportajına hoş geldin.

Yelena Maglevannaya: Teşekkür ederim.

FP: Rusya’dan ayrılmana neden olaylar hakkında konuşalım.

Yelena Maglevannaya: Rusya’yı terk etmenin ardında yatan ana neden, Rusya’nın özgürlüğümü tehdit etmesi ve hatta kalmaya devam etseydim hayatımın son bulacak olmasıydı. Rus mahkemelerinin adil olmayan bir şekilde makalelerimi tekzip etmeme ve hapishane gardiyanlarına manevi tazminat ödememe yönelik verdiği karara uymayı reddetmemden bu yana Rus yetkililerin bana yönelik uydurdukları çeşitli suçlarla itham ediliyordum. Buna ek olarak, Rusların düşmanı Çeçenlerin haklarını savunduğum için milliyetçi Rus gruplardan tehditler aldım. Defalarca FSB tarafından ifadem alınmak üzere çağrıldım ve her seferinde yazdığım makalelere son vermezsem başımın büyük belaya gireceği şeklinde uyarıldım. Tüm bu olayların bir araya gelmesi nedeniyle Rusya’dan ayrılmaya karar verdim.

FP: Sana yönelik ne tür cezai suçlamalar yarattılar peki?

Yelena Maglevannaya: Suçlamalara göre, Volgograd’daki LIU-15 hapishane kampı yönetimine iftira atmışım. Oysa makalelerimde dürüstçe bu hapishane kampında kalan Çeçenyalı mahkum Zubair Zubairaev’in gardiyanlarca fena halde dövüldüğünü yazdım. Her nasılsa hapishane yönetimi de bu makalelerimden ötürü bana karşı bir dava açtı. “Bağımsızlığı” çok iyi bilinen Rus mahkemesinde de sürpriz olmadığı üzere davayı onlar kazandılar. Mahkeme makalelerimi tekzip etmemi ve hapishane gardiyanlarına 200 Bin Ruble tazminat ödememe hükmetti. Doğal olarak ben de bunu kesinlikle reddettim.

Bu arada geçtiğimiz günlerde benzer bir davanın Zubair’in kız kardeşi Malika Zubaireva’ya da açıldığını öğrendim.

FP: Çeçenler nasıl hak ihlallerine maruz kalıyor?

Yelena Maglevannaya: Hak ihlalleri yapılanları tanımlamak için çok masumane kalıyor. Yukarıda bahsettiğim Zubair Zubairev olayında olduğu gibi Çeçenler dövülüyor, ayakları yere çivileniyor; Islam Taipov’un Tomsk’daki IK-3 hapishane kampında karşılaştığı olaylarda olduğu gibi demir çubuktan kazıklara oturtturuluyor ve gardiyanların köpekleri üzerlerine saldırtılıyor. Nord-Ost rehinelerini kurtarmaya çalıştığı için mahkum edilen ve ciddi bir şekilde hasta olan Zaurbek Talkhigov’a önemli bir tıbbi operasyon ya da tıbbi tedavi her nasıl adlandırırsanız yapılması reddedildi. Mahkumiyetlerinin geri kalanını ise inanılmaz acı veren koşullarda, soğuk ve nemli hücre cezaları içinde geçirdiklerinden bahsetmiyorum.

FP: Rus hükümeti neden Çeçenlere eziyet ediyor?

Yelena Maglevannaya: Rus liderlerin ısrarla Çeçenya’daki askeri operasyonların sona erdiğini iddia etmelerine rağmen, Çeçenler Rusya’da halen düşman olarak algılanıyor. Hapsedildiklerinde ise, Çeçenlerin başında bekleyenler, sıklıkla federal kuvvetlerde Çeçenya’da Çeçenlere karşı savaşmış eski askerler, bu insanlar bugün hapishanelerin yönetimlerinde çalışıyor. Doğal olarak, savunmasız Çeçenler bu eski cellatların kurbanları oluyor.

Bunun yanında, Federal Cezaevi Servisi (FSIN)’deki pek çok yetkililerden ve aynı zamanca Çeçen mahkumlardan defalarca çok üst düzey Rus yetkililerin hapishanelerdeki Çeçen mahkumları yok etme emri verdiğini duydum. Nitekim, IK-25 hapishane kampı şefi bizzat Zubairaev’e hapishanelerdeki Çeçen gençleri yok etmeleri için bir emir verildiğini, böylelikle Çeçen ulusunun neslinin tüketileceğini söyledi.

FP: Çeçenler Rusya için ne tür bir tehdit teşkil ediyor?

Yelena Maglevannaya: Ben Çeçenlerin hiçbir şekilde Rusya için tehdit oluşturduğuna inanmıyorum. Ne tür bir tehdit olabilir ki? Onlar sadece özgür olmak istiyorlar, Rusya’dan bağımsız bir hayat düşlüyorlar. Ama büyük bir bölümü resmi propagandanın etkisindeki Rus toplumu Çeçenleri bir düşman, bir tehdit olarak algılıyor. Yetkililer medya organlarını kullanarak tüm Çeçen ulusunu gangsterler ve teröristler olarak sürekli empoze ediyor. Bu görüş şaşılmayacak şekilde de Rusya nüfusunun büyük bir oranınca paylaşılıyor.

Bunun yanı sıra, Moskova’daki apartman patlamaları veya feci Beslan saldırısı gibi Çeçenlere atfedilen azılı terör suçlamaları gerçeklikten uzak. Her ne kadar Şamil Basayev terörist saldırının üzerinden bir süre geçtikten sonra saldırıları üstlenmişse de, büyük olasılıkla Basayev bu açıklamayı baskı altında yapmış olmalı ya da Rus yetkililerce verilen bazı vaatlere inanmış olmalı. Artık bugün Rusya’daki pek çok insan açıkça Rus özel servislerinin bu terörist saldırıların ardında olduğunu söylüyor.

FP: Peki, Çeçen bağımsızlığı Rusya için neden sorun teşkil ediyor? Belli ki Putin’in çıkarlarına yönelik bir tehdit söz konusu. Nedir bu çıkarlar? Putin rejimi sadece muğlak ve gelişigüzel nedenlerle Çeçenlere eziyet ediyor olamaz. Çeçenler, Putin rejiminin gözünde tehdit olarak algılandıkları için hedef olmaya başladılar. Algılanan bu tehdit nedir? Nasıl oluyor da Putin’in Rusya’sı Çeçen bağımsızlığının Rusya’ya zarar verebileceğine inanıyor? Çeçenya’nın sahip olduğu ne var ki Rusya burayı denetimi altında tutma ihtiyacı hissediyor?

Yelena Maglevannaya: Her şeyden önce Çeçenler bağımsızlık aşığı oldukları için tehlikeliler. Onlar öyle bir millet ki asla köleleştirilemiyorlar, ve Putin’in rejimi köle mantalitesine sahip insanları tercih ediyor.

Bağımsız Çeçenya çok yakında müreffeh olacaktır. Çeçenler doğuştan üretici, yaratıcı ve istekli; çok iyi ve zengin bir yaşam meydana getirmek için yoğun çalışmaya meyilliler. Çeçenya pek çok kez yerle bir edildi, ama kısa süreler içerisinde ateşkes oldu, Çeçenler hızlı bir şekilde toparlandı ve ülkelerini yeniden inşa etmeye başladı. Büyük ve sağlam beş-altı katlı binalar yaptılar, Rusya’nın bir sonraki saldırısında yıkılacağını bilerek. Çeçenlerin tam anlamıyla özgür olmadıkları gerçeğine rağmen, kuzeydeki komşularının topuğu her zaman üzerlerinde oldu.

Bunun yanı sıra, Çeçen gelenekleri bir diktatöre itaati reddettiği için bağımsız Çeçenya gerçek demokrasiye bir örnek olacaktır. Rus rejimi bakış açısından ise bu durum Ruslar içi kötü bir örnek olacaktır: fakir ve geleneksel baskı altındaki Rusya’nın kapı komşusu özgür ve müreffeh bir ülke.

Son olarak Çeçenler, Rusya rejiminin için ölümcül olan batıya eğilimlidir. Batının Çeçenlerin durumunu fazla önemsememesi, batının bir yanlışı. Rusya Çeçenleri gerici ve fanatik teröristler olarak sunarken, gerçekte Çeçenler, Avrupa standartlarına göre yaşamak isteyen, Avrupa kültürü ve uzun tarihi geçmişi olan Avrupa demokrasi geleneklerine tam uygun bir millet. Bu yüzden pek çok batı ülkesinin sınırlarını Çeçen mültecilere kapatması, onların hatası. Çeçenler batının doğal müttefiki ve bu nedenle Rusya onları bir tehdit olarak algılıyor.

FP: Rusya’daki gazeteciler ve insan hakları savunucularına yönelik baskıyı anlatabilir misin?

Yelena Maglevannaya: Bugünün Rusya’sında pratikte dürüst gazetecilik yapmak imkansız hale gelmiştir. Gazeteciler öldürülüyor (Anna Politkovskaya en iyi bilinen örnek ama maalesef tek olay onunki değil), dövülüyor, hapsediliyor. Yakın zaman önce Ulyansk’ta gazeteci Sergei Krukov’un dairesinin kapısının kırılarak içeri girilmesi ve bilinmeyen bir yere götürülmesi olayı yaşandı.

Sadece rejimin hizmetindeki gazeteciler hayattan zevk alabilir. Aynısı insan hakları savunucuları için de geçerli.

Bir süre önce, Yeketarinburg’da mahkumların haklarını savunmaya kalkan insan hakları aktivisti Alexei Sokolov iftira suçlamasıyla tutuklandı. Ve durum gittikçe kötüye gidiyor.

FP: Sergei Krukov ve Alexei Sokolov’dan haber var mı? Onlara ne oldu?

Yelena Maglevannaya: Alexei Sokolov 13 Mayıs 2009’da tutuklandı ve halen gözaltında. Hiç şüphe yok ki, insan hakları alanındaki çalışmalarından ötürü ondan intikam alınmak için bu yapılıyor. Çok kısa bir süre önce Gleb Edelev ve Vyacheslav Bashkov isimli iki insan hakları savunucusu daha Yekaterinburg’da tutuklandı. İzinsiz gösteri düzenlemekle suçlanan bu aktivistler, Yekaterinburg’daki Shangai İşbirliği Teşkilatı toplantıları sona erene kadar gözaltında tutulacaklar.

Sergei Krukov’un akıbeti daha feci olabilir. Evinin kapısı kırılarak alındığı ve bilinmeyen bir yere götürüldüğü 21 Nisan 2009 tarihinden bu yana kendisinden hiçbir haber alınamadı. Muhtemelen yüksek güvenlikli bir psikiyatri kliniğinde tutuluyor. Bu olaydan kısa bir süre önce savcılık Sergei’nin zorla psikolojik muayenesinin yapılması konulu bir karar vermişti.

FP: Peki Rus hapishanelerindeki genel durum ve işkenceler hakkında neler söylebilirsin?

Yelena Maglevannaya: İşkenceye bizim hapishanelerimizde sıklıkla rastlanılır. Yalnızca ağır şekilde dövmekten bahsetmiyorum, aynı zamanda işkencenin gerçekten sadistçe metotlarını kastediyorum: mahkumların üzerlerine salınan gardiyan köpekleri, demir kazıklara oturtma; ayakların yere çivilenmesi. Tüm mahkumlar küçük düşürülüyor ama belli gruplar –Müslümanlar, Kafkasyalılar ve özellikle Çeçenler- en çok nefret edilenlerdir.

Cezaevlerinin koşulları korkunçtur. Hücreler küçük ve kalabalık, yazın boğucu, kışın ise nemli ve soğuk olur. Ama elbette en kötü kısmı gardiyanlarca yapılan düzenli zulümdür. 15 yıllık hapis cezası ömür boyu hapis cezası gibi değerlendirilir.

FP: Sadizm Rus cezaevlerinde neden böylesine yaygın? Evet, üzerinde güç kullanabileceğimiz insanlar bulduğumuzda, bu tip davranışlar insan doğasının bir parçası kabul edilebilir. Fakat Putin rejimi hakkında düşündüren bir şeyler var değil mi? Bu işkence Putin’e rağmen değil, fakat çoğunlukla ondan kaynaklı haklı mıyım? Rejimin gaddarlığı hapishane sistemine bulaşmış.

Yelena Maglevannaya: Evet, kesinlikle. Putin, çok acımasız ya da daha kusursuz, merhametsiz ve kalpsiz bir adam olarak görünüyor. Batan Kursk denizaltısında ölen tüm mürettebat hakkındaki iğrenç yorumunu hatırlayın. Taziye mesajının içinde kaybolduğu Politkovskaya ile Litvinenko’nun katilleri için gösterdiği reaksiyon neydi? Ya da esir düşen bir Çeçen komutanı “hayvan” olarak adlandırması? Lubyanka’daki zindanlar ve ceset kokularıyla ilintili şakaları? Normal bir insan böyle şeyler söyleyebilir mi? Bu adamın insani duygulara sahip olduğunu ya da herhangi birisine şefkat gösterebileceğini sanmıyorum. Benim için bir tür ruhsuz robot gibi görünüyor. Ve emrindeki herkes patronlarının izinde ilerliyor, bu yüzden tüm sistem de aynı.

FP: Putin rejimiyle karşı karşıya olan Batı ne yapabilir, ne yapmalıdır? Obama yönetimine ne tür bir tavsiye verebilirsiniz? Rus rejimi, ABD’nin ya da Batı’nın yaptıklarını, düşüncelerini önemsiyor mu?

Yelena Maglevannaya: Obama ne yapabilir? Her şeyden önce onlarla flört etmeye bir son vermeli. Rusya’da demokrasi gibi bir şey varmış gibi yalandan davranmaktan vazgeçmeli. Rusya halen geçmişteki şeytani imparatorluk.

Rusya’nın bugünkü liderlerinin en zayıf noktası cüzdanları. Pek çoğunun Batı bankalarında hesapları var. Soyut görüntünün aksine, gerçekten kaybetmekten endişe duydukları tek şey finansal ilişkilerinin bozulması. Batı’dan zaman zaman yükselen seslere rağmen, Batı’nın kendileriyle olan işbirliğini azaltmaya gerçekten niyeti olmadığını anladı. Böylece Rus rejimi gittikçe daha cüretkar bir hal alıyor ve sizin hakkınızda “Ne yaparsak yapalım, biraz yaygara yapacak ve sonra sakinleşecekler!” şeklinde düşünüyorlar. Bu durum Londra’nın merkezinde radyoaktif bir terör saldırısına kadar gitti (Litvinenko’ya yapılan suikastı kastediyorum). Bu Avrupalı ve Amerikalı liderler Putin ile Medvedev’in yüzüne gülmeye bir son dek devam edecektir. Gerçekten sert olmalı ve gerçek bir baskı kurmalısınız, bu tip olaylar için en ciddi yaptırımları uygulamalısınız, sadece konuşmak ya da birkaç metin deklare etmekle bir şey olmaz.

FP: Yelena, Frontpage Röportaj’a katıldığınız için teşekkür ederiz.

Jamie Glazov

Frontpage Magazin/01.07.2009