Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) 7 Ekim günü görülen davada, Rusya Federasyonu 2002 ve 2003 yıllarında iki akraba Çeçen sivilin kaçırılmasında suçlu bulundu ve yaklaşık 140 bin Euro tazminat ödemeye mahkum edildi.

27315/06 ve 27449/06 başvuru numarasıyla takip edilen Merzhuyeva ve Diğerleri ile Rusya Federasyonu arasındaki davanın mahkemedeki kayıtlarına göre dava konusu olan olaylar Çeçenya’nın Achkoi-Martan bölgesindeki Katyr-Yurt Köyü’nde 2002 ve 2003 yıllarında yaşandı.

1979 doğumlu Ali Gastemirov, Katyr-Yurt Köyü’nde Lenin Caddesi 8 numaralı evde eşi, çocukları ve akrabalarıyla birlikte ikamet etmekteydi. Rus işgalcilerin köyde sokağa çıkma yasağı uyguladığı bir dönemde, 12 Mayıs 2002 günü sabah saat 3.00 ile 4.00 arasında bir kısmı maskeli, bir kısmı ise askeri miğfer takan Rus işgal güçleri APC (zırhlı personel taşıyıcı) ve iki UAZ marka araç ile Lenin Caddesi’ne geldi. Yedi-sekiz maskeli Rus askeri kurbanın evine girerek pasaportunu göstermesini istedi. Pasaportunu veren Ali’den dışarı çıkmasını istediler. Askerlerin peşinden gitmek isteyen Ali’nin eşi ve kız kardeşi kapının önünde durduruldu ve dışarı çıkmalarına izin verilmedi. Yaklaşık 10 dakika sonra evin avlusuna çıktıklarında ne işgalci Rus askerleri ne de Ali’yi göremediler. O günden bu yana Ali’nin akıbeti bilinmiyor. Akrabalarının Rus makamlar nezdinde yaptıkları başvurulardan da herhangi bir sonuç çıkmadı.

1963 doğumlu Khamzat Merzhoyev, Katyr-Yurt Köyü’nde Lenin Caddesi 129 numaralı evde eşi, çocukları ve diğer yakın akrabalarıyla birlikte yaşamaktaydı. Tıpkı 2002 yılında olduğu gibi bu olayın meydana geldiği 23 Kasım 2003 tarihinde de Rus işgalciler köyde sokağa çıkma yasağı uygulamaktaydı. Sabah saat 3.00 sularında dört maskeli ve silahlı Rus askeri kurbanın evinin içine daldı. İşgalci Rus askerleri Khamzat’ı dövdü, yakaladı ve evden alarak oradan uzaklaştı. Khamzat’ın yaşlı babası M.M. oğlunu kaçıranların peşinden gitmeye karar verdi. Sokağa çıktığından evlerinden yaklaşık 100 metre ileride bir kaç Rus askeri aracı olduğunu gördü. Rus işgalcilerin yanı sıra kukla rejim için çalışan kimi işbirlikçi Çeçenler de onlarla birlikteydi. Yaşlı adamı görünce uzaklaşması için tehdit edip ateş açtılar, o da tekrar eve döndü. Daha sonra ortaya çıktı ki, aynı gece Katyr-Yurt’ta düzenlenen temizlik operasyonlarında Khamzat dahil olmak üzere 6 sivil Rus askerler tarafından kaçırılmıştı. 25 ve 26 Kasım tarihlerinde kaçırılan sivillerden beşi Achkoi-Martan bölgesindeki Shaami-Yurt Köyü yakınlarında serbest bırakıldı. Serbest bırakılan esirler, Rus işgalcilerin Achkoi-Martan’daki ROVD (İçişleri Departmanı) binasında Khamzat ile birlikte tutulduklarını ve onu en son orada gördüklerini anlattı. Ailesi ise olayın yaşandığı 23 Kasım 2003 tarihinden sonra Khamzat’tan bir daha haber alamadı. Rus makamlar nezdinde yapılan başvurulardan da bir sonuç çıkmadı.

Rusya Federasyonu, AİHM’de yaptığı savunmasında bahsi geçen dönemlerdeki sokağa çıkma yasaklarını ve bölgede görevli Rus askeri olduğunu doğrularken, kurbanların Rusya Federasyonu’na bağlı askerler tarafından kaçırılmış olduğuna dair yeterli delil olmadığını iddia etti.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi mevcut deliller ve tanık beyanları doğrultusunda yaptığı incelemede, Rusya Federasyonu’nun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. (Yaşam Hakkı), 3. (İşkence Yasağı), 5. (Özgürlük ve Güvenlik Hakkı) ve 13. (Etkin Başvuru Hakkı) maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Mahkeme, Rusya Federasyonu’nun davacılardan Khamzat Merzhoyev’in eşi ve oğluna 8.976 Euro maddi ve 48 bin Euro manevi tazminat ödemesine; Khamzat Merzhoyev’in annesine 12 bin Euro manevi tazminat ödemesine; ve Ali Gastemirov’un annesine 60 bin Euro manevi tazminat ödemesine hükmetti. Ayrıca Rusya Federasyonu 7500 Euro tutarındaki mahkeme masraflarını da karşılamaya mahkum edildi.

Bu karar ile Rusya Federasyonu toplamda 136.476 Euro tazminat ödemeye mahkum edilmiş oldu.